Editorial » Latifi

Blerim Latifi: Shumë gjatë është punu në këtë vend që me mbrri në ditën kur do ta pshtyjmë në fytyrë Amerikën

E enjte, 06.02.2025, 06:56 PM

Prof. Blerim Latifi:

Shumë gjatë është punu në kët' vend që me mbrri në ditën kur do ta pshtyjmë në fytyrë Amerikën. Mjafton të shohësh lemërinë e mbrëmshme të sharjeve drejtuar djalit të presidentit Trump.

Shumë gjatë është punë në kët' vend për të mbrri në ditën kur ne e urrejmë shpëtimtarin tonë nga gjenocidi për shkak të politikës së tij në Lindje të Mesme.

Prandaj, kam frikë se e keqja ma e madhe ende nuk ka ardhur: dita kur flamujt e shpëtimtarit tonë do të digjen shesheve tona, njësoj si në Ramallah e Tehran.

Ne jemi mësu me i fajësu të tjerët për fatkeqësitë dhe dështimet tona historike, por kjo është veç gjysma e të vërtetës. Gjysma tjetër është se këto fatkeqësi e dështime shpesh kanë ardhur nga çmenduritë tona të brendshme, nga budallaku ynë kronik.

Ne mund ta mbrojmë një njeri nga agresioni i një njeriu tjetër, por kur ai do që të kryej vetëvrasje,.e kemi pothuajse të pamundur ta shpëtojmë.

E kjo vlen edhe për shtetet dhe kombet.

___________

Prerja e menjëhershme e fondeve amerikane për vendet me qeverisje demokratike të dobët, bartë një mesazh të qartë: demokracinë, liberalizmin dhe shoqërinë civile nuk mund t’ua mësojmë, as me zor e as me pare.

Nga vetë koncepti i tyre demokracia, liberalizmi e shoqëria civile janë zgjedhje. Kush e ka përnjemend zgjedhjen e tyre për model jete e shoqërie, duhet të punojë vetë për to. Madje shumë dhe me gatishmëri për sakrifica. Kush se ka përnjëmend, le ta thyej qafën në diktatura e regjime të tjera të pista, që na i tregon historia. Politika e Rusoit që t’i bëjmë njerëzit të lirë me detyrim, nuk funksionon dot. Aq më pak tek ata që ndihen mirë me gjendjen e të qenit të sunduar e të shtypur. Sepse, siç ka thënë dikush, armiqtë më të mëdhenj të lirisë janë ata që ndihen të lumtur në prangat e tyre.

___________

Ata ishin tre. Tre lisat e mrizeve. Në një natë me stuhi, një rrufe e goditi njanin prej tyre. E shkrumboi deri në tokë dhe pastaj ai u rrëzua. Dhe mbeten vetëm dy. Lisat e mrizreve, për hijen e të cilëve askush ma nuk ka nevojë. Sepse kohët kanë ndryshuar. Dhe bashke me to edhe kultet e moçme të lisave. Ato sot i gjejmë veç në tekstet e etnologjisë dhe në tregimet e më të vjetërve.

Më shumë se një shekull më parë, derisa po përshkonte malet e Shqipërisë së Epërme, antropologu austriak, Franc Nopça, mbajti këtë shënim: "Siç nderohen pyjet në vendet e shenjta, ashtu në Malësi e quajnë për mëkat të presin lisin e një mrizi, nën hijen e të cilit bagëtia e kalon vapën e mesditës".

Këtë nderim gati religjioz për lisat e mrizeve, Nopça e lidhte me kultin e Panit, zotit pagan të pyjeve dhe barinjve.

Plutarku, biografi i madh i antikitetit, e tregon legjendën për një anije të ngecur diku në brigjet e Egjeut, nga e cila ishte dëgjuar një zë tek lajmëronte: Pani i madh vdiq.

Ky lajmërim nga shkrimtarët e krishterë ishte marrë si metaforë për fundin e paganizmit dhe kulteve të tij. Sot nga kulti i Panit na ka mbetur veç fjala "panik", me të cilën kuptojmë frikën e madhe që pushton kolektivitetet. Ashtu siç i kishte pushtuar frika kolektive perënditë e Olimpit nga pamja e egër e Panit ditën kur ai u lind.

___________

Tre mekanizma e ruajnë paqen mes kombeve, thotë filozofi francez Raymond Aron. Ata janë: ekulibri i forcave mes shteteve, i cili favorizon negociatat para luftës; ekzistenca e një fuqie hegjemonike, e cila e imponon paqen, dhe perandoria, e cila i përfshin kombet brenda ombrellës së saj të sigurisë.

Në rastin e Ballkanit paqja aktuale është rezultat i mekanizmit të dytë, pra i fuqisë hegjemonike amerikane. Po ndodhi që Trump t'i fus sherret e Ballkanit në kategorinë e sherreve me të cilat Amerika nuk do të ketë punë, atëherë, në mungesë të dy mekanizmave të tjerë, këto sherre kanë për t'u rindezuar pothuajse në mënyrë të pashmangshme.

___________

Fashistët e "botës serbe" paskan bá festë të madhe midis Shkupit. Bashkë me qeverinë aktuale atje. Pse jo? Shqiptarët atje, përkundër faktit se përbëjnë 30 për qind të popullatës, janë totalisht të defaktorizuar. U patën çue peshë këndej dhe andej kufirit veç me e largu Ali Ahmetin nga pushteti, duke ricikluar kështu një të vërtetë të moçme të historisë shqiptare. Të vërtetën se kombi shqiptar shpesh ka vuajtuar më shumë prej hajvanëve të tij, se prej armiqve të jashtëm.

___________

Trump dhe Musk duket të kenë vendosur që SHBA'të t'i kthejnë në korporatë biznesi, të ngjashme me kompanitë e tyre.

Në një korporatë biznesi gjithçka merr peshë nga vlera e profitit që sjell. Këtë kriter nuk e përmbushin agjencitë humanitare, prandaj qeveria që drejton Koproratën USA ka filluar t'i shuaj një nga një këto agjenci.

Paradigma neokonservatore për Amerikën mesianike që eksporton liritë demokratike nëpër botë, qoftë përmes soft power[ pushtetit të butë), qoftë përmes hard power[ pushtetit ushtarak], përfundimisht është zëvendësuar.

E çfarë mund të ndodhë me krijesat e kësaj paradigme, në mesin e të cilave jemi edhe ne?

Për mend që kemi, ka pak shpresë.

___________

Në Librarinë "Dukagjini" folëm për letërsinë e Czeslav Milosz, shkrimtarit lituanezo- polak, fitues i çmimit nobel për letërsi në vitin 1980.

Si njëri ndër intelektualët publikë më të njohur të shekullit 20, Milosz në pranverën e vitit 1999 doli publikisht në mbrojtje të shqiptarëve të Kosovës, duke i cilësuar masakrat e kryera mbi ta nga shteti serb si të ngjashme me krimet e nazistëve dhe intervenimin e NATO's si moralisht të drejtë dhe të domosdoshëm.

Duke lexuar letërsinë e tij ne jo vetëm pasurohemi kulturalisht, por edhe shprehim mirënjohjen tonë për një intelektual të madh që ngriti zërin për ne në ditët ma të randa të krejt historisë tonë.