Shyqyri Fejzo: Dy fjalë për poezinë “Aromë Gjethi” të autorit Meçan Hoxha

Dy fjalë për poezinë “Aromë Gjethi” marrë nga vëllimi poetik me të njëjtin titull të autorit Meçan Hoxha

Nga Shyqyri Fejzo

Këto ditë në portale e media virale këtu në Gjermani mësova një lajm të mirë që studiusi e krijuesi Meçan Hoxha ka botuar një vëllim me poezi. E them paraprakisht përsa kam lexuar krijime të tij, se;

Poezitë e tij në thelb janë aftësuar për të bërë një lloj “rripi transmesioni”midis traditës dhe modernitetit. Ai e ndjeu nevojën e këtij kalimi.

Rilexova edhe njëherë disa poezi të cilat ai i ka publikuar në facebook e media virale, me tituj, “Guri i  qoshesë”, Mëngjesi i fshatit tim” etj.dhe “ngeca” tek poezia “Aroma e Gjethit,” titull që është vendosur dhe në kopertinën e librit. Desha të “gërric” pak në këtë poezi sa të thjeshtë e të komplikuar, realizuar bukur nga autori. Këtu, Meçani është prezantuar nga ata autore që dinë të dhurojnë mjaltë me hojëza poezie.

Për Meçan Hoxhën  rëndësia e fjalës është qendrore; çdo fjalë është zgjedhur me kujdes si bazë e motivit dhe ndërton struktura estetike të shumëllojshme. Poezia e tij nis me një shpërthim të fuqishëm emocional dhe rrjedh si një përrua, si ata përrenjtë alpinë mbi fshatin vendlindje të autorit, duke u qetësuar në zbritjen në Kukur. Ata vazhdojnë me ujrat e shkumbuar rrugën, ashtu edhe  poezitë e tij  shkojnë drejt epilogut të tyre, duke krijuar tingëllim dhe muzikalitet të brendshëm përmes përsëritjeve dhe alitera-cioneve.

Gjethi. Sa  e thjeshtë kjo fjalë sa i vogël e jetëshkurtër është gjethi, por aty në gjeth zhvillohet fotosinteza, që është një proçes i domosdoshëm për jetën, pasi siguron oksigjenin e nevojshëm, kontribuon në ruajtjen e ekuilibrit të gazrave në atmosferë dhe siguron energjinë bazë për zinxhirin ushqimor. Poeti këtë rol të gjethit e di, por  ai, me një thjeshtësi e natyralitet admirues, ndalet në bukurinë e gjethit, tek ngjyra e gjelbër e tij e cila shlodh syrin, me oksigjenin që lëshon krijon atë lehtësi në frymëmarrje, faktor i rëndësishëm  jo vetëm për shëndetin, por edhe relaksimin tonë kur jemi së bashku me gjethin.“Edhe kur fle në pyll me mua,

Mbi ballë vendosur si kurorë.”

Kjo lidhje e fjalës me ritmin, së bashku me një strukturë të përpunuar mirë, e bëjnë poezinë e tij një eksperiencë unike për lexuesin, që shpesh kërkon të zbulojë më thellë proçesin krijues të poetit. Fjalët e poezisë janë të zgjedhura me kujdes, ku çdo fjalë shpreh një emocion të veçantë në varësi të motivit të poezisë. Në fragmentin “E dua aromën e gjethit/

Në degë kur çel burbuqe.” Autori, mendoj se midis vargjeve mban mbuluar edhe dukuri të tjera themelore të cilat lidhen me jetën. Burbuqet dihet, vendosen në degzat (llastarët), të cilët janë vazhdim i degëve. Degët kanë dalë nga trungu. Ato, të gjitha përbëjnë pemën. Por rëndësinë në këtë mes e ka gjethi. Në gjeth zhvillohet fotosinteza, baza e jetës. Fotosinteza është një proçes themelor biologjik që ndodh tek bimët, algat dhe disa baktere, dhe është thelbësor për jetën në Tokë. Gjatë fotosintezës, organizmat përdorin energjinë e dritës së diellit për të kthyer dioksidin e karbonit dhe ujin në glukozë dhe oksigjen. Në studimet e herëshme të shkencëtarëve rusë me Timirjazevin në krye, u arrit një përfundim.”Të krijohet një kg  lëndë e thatë nga bimësia, nevoiten një metro katrore gjethe të freskëta që janë në punë. ”Kjo është ligjësi për të gjitha llojet e bimësisë, si për gjethin për të cilin flet me aq dashuri autori, për bimët e arave, për drithrat, perimet, pemtoret , vreshtat, foragjeret, bimët industriale. Lidhja e gjethit me jetën është e fortë, mbasi aty është baza e jetës. Për analogji, në demografi, në literaturë shpesh përmendet “pema gjenealogjike e familjes…” Edhe këtu krahasimi i gjethit i cili qëndron “në degë kur çel burbuqe” me fëmijët e porsa lindur që plotësojnë e zbukurojnë pemën gjenealogjike të X familje, është jetësor, dhe kudo, vazhdimësi e jetës.

Ndërsa themi se letërsia është arti i të shkruarit, duhet të kuptojmë se ky art nuk qëndron vetëm te shtjellimi i subjektit, por së pari te mendimi artistik që shprehet në vepër, shpesh  edhe duke kapërcyer rregullat gramatikore për t’i dhënë formë një gjuhe që flet përtej fjalëve. Kështu mendoj e ka nismën kjo poezi që titulli i saj qëndron në kopertinë dhe tri strofat zbukurojnë vëllimin poetik. Këtë vëllim me poezi unë  ende nuk e kam në dorë se ndodhem larg. Jam i bindur se autori  Meçan Hoxha i jep  lexuesit një vëllim poetik  dinjitoz. Ai, në krijimtari në vazhdimësi e ka treguar se “byrekun dhe kulaçin  nuk e bën me miell të pa situr.”

Shyqyri Fejzo Nentor 2024

Meçan Hoxha

Aromë Gjethi

E dua aromën e gjethit,

Në degë kur çel burbuqe.

Edhe kur i këpus fletët,

Tek baresë nëpër shtigje.

Aromën e gjethes e dua,

Kur buqetë e mbaj në dorë,

Edhe kur fle në pyll me mua,

Mbi ballë vendosur si kurorë.

Gjethes ja dua aromën,

Kur është bijë trandafili,

Edhe kur portokalle ka nënën,

E mbi të këndon bilbili.