Shyqyri Fejzo: Gjysmat dhe gjysmakët e shkencës dhe njerëzimit

Gjysmat dhe gjysmakët e shkencës dhe njerëzimit

Nga Shyqyri Fejzo

Ishin ulur të dy nën hijen e një are të madhe në  kopështin pranë shtëpisë së Xhevos. Serveti nga Postena, krushku i tij, nuk kishte më shumë se një orë që kishte ardhur.Një tavolinë e vogël përpara tyre,me shishen e gotat e rakisë, me filxhanët u bukur të kafesë dhe një shportë me fruta ishin dëshmitare të gostitjes të mikut. Ndërkohë, Shefikoja, krushka gjithë siklet, po përgatitëte drekën në ashef. Nuk e di se për cfarë kishin biseduar më parë, por pas përshëndetjes, më kërkuan leje për vazhdimin e bisedës, Xhevoja tha:

-Kështu i dashur krushk. Sheroja i ynë në atë kohë, me gjysëm opingë, kur vinte puna e dyfekut, qëllonte në xixëllonjë.- foli ai duke tundur poshtë e lart gishtin tregues.

-Ata me gjysëmopingë,me gjysëm mendje e gjysma mendimesh unë nuk i kam qejf fare i dashuri krushk.- Ja ktheu Serveti. Puliti pak sytë dhe vazhdoi.-

-Jo për ndonjë gjë, por se ata dhe punët i lënë përgjysëm. Unë nuk kam qejf që të hahem me ty për këtë punë. E vazhdojmë po të duash e mos e lëmë llafin përgjysmë.-po i hidhte zjarrit nga pak benzinë  “gjysmash”krushku i ri i Xhevos

Debati i këtyre dy miqve të cilët i kishin kaluar të shtatëdhjetat, më tërhoqi. Serveti mësues tashmë në pension. Kur cekën me fjalët e tyre “gjysmat”,kujtova se kam lexuar që “koncepti i gjysmës është një ide themelore fleksibële që gjendet në shumë fusha të jetës dhe shkencës. Përkufizohet si ndarja e një tërësie në dy pjesë të barabarta,”Këto që pata lexuar për gjysmat mendova të mos i konsumoj këtu,duke bërë rolin vetëm të dëgjuesit.

Por debati i dy miqve tanë po i kalonte kufijtë e ndarjes një tërësie në  dy pjesë të barabarta. Ata nuk ishin dy zotrinj me brirë, nga ata që përshkruan  Sadiu i Persisë, po edhe tërheqjen nuk e afronin. - Ne kemi bërë gabim që disa njerëzve u dhamë votën. Ai i komunës mua më duket gjysmak. Nisi në fshatin tonë asfaltimin e rrugës, e la përgjysëm, ujësjellësin nuk e coi as gjysmën. E ti krushk më thua mua se gjysmat na qënkan pjesë të barabarta të një njësie. Në matematikën që ke mësuar e dhënë në shkollë mbase ashtu është, po jeta ore mik ka ca gjysma që nuk janë të barabarta. Hë!Thua dot ti se Shqipëria sot është në dy gjysma?Po Parlamenti ynë, ka vërtet dy gjysma të barabarta?- Xhevoja mori pozicionin e njeriut që e ka vënë tjetrin përpara dhe ky i fundit nuk ka me se të mbrohet. Por nuk ishte tamam ashtu. Serveti rrufiti kafenë, hodhi sytë larg në horizont dhe i u drejtua krushkut. – I dashur Xhevo. Nuk e them dot se je gjysmak në disa nga keto që po thua. Ti gjysmat i kërkon tek njerzit, me sa shikoj unë. Unë për sa kam mësuar e studjuar më pas  gjysmat ideale i kërkoj në shkencat ekzakte, në matematikë, në fizikë, në kimi biologji, etj. Këto gjysma që të flas unë janë të barabarta apo afërsisht të barabarta me njera tjetrën dhe bashkimi i tyre përbën të tërën.- Po i the gjysma o mik ato duhet të jenë të barabarta, përndryshe nuk janë gjysma. Se ne kemi jetuar e parë e provuar burra shteti dhe politikanë gjysmakë. Burri i shtetit dallon nga politikani, mendoj unë. Pak burra shteti ka pasur vendi ynë. Ama ata punonin për popullin,për vendin. “Pejngamer i fukarait”mund ti thoshe  njërit prej tyre. Ai shkallmoi dembelizmin që na pati mbjellë perandoria turke. Ama politikanët nuk merren kurrë si gjysma e tyre dhe të formojnë të tërën që thua zotrote. ----Politikani more xhan u ngryska spec e gëdhihet patllixhane.A, a.a! Për interesin e tij bëhet copë.Politikanet tek ne u kthyen në bisnesmenë. Kurse politika vetëm me fjalë behet nëpër kafene.

Profesor, ti mos thuaj se merresh vetëm me këto gjysmat e sakta që burojnë nga shkencat. Ta zemë sindozot një kungull, a ka gjysma të sakta po ti futim thikën në mes.Kështu mund të jetë dhe një shalqi,një  kokërr mollë apo një kokërr dardhë.  Ja që i përziem mendimet tona sot dhe them me bindje se nuk  i lamë përgjysëm.

-I dashur krushk. Ti fole shumë për gjysmat e gjysmakët në njerzi. Po gjysmat janë prezente dhe në shkencë.-tha Serveti me një zë midis kostatuesit e ankuesit.

-Unë ata ,njerzit më duket se njoh më mirë. Kam dëgjuar në një emision se njeriut i ardhkan gjashtëdhjet mijë mendime në ditë. Vaj halli po të mos i kalonte dhe ti seleksiononte në mëngjes në shoshën e mendjes, cfarë do ndodhte. Por ja aty na qëndruaka problemi. Se jo cdo  njeri ka shoshë të mendjes të saktë. Ata që nuk e nxjerrin mendimin të plotë të saktë shoqëria sot i klasifikon “gjysmakë”. E këta në shoqërinë tonë janë shtuar shumë sidomos në këto  tridhjet e kusur vitet e fundit. A i ndjek lajmet ti? Atje në Tiranë disa njerëzve ka muaj që u është shtrembëruar qafa duke shikuar drejt katit të tetë, ku një me gjysëm mendje e dënuar me “arrest në shtëpi” ju flet përditë brockulla e mendime të pa shoshura fare, kokrra dhe gozhuta bashkë e qafëkthyerit e ndjekin prapa me osanara tamam si ajo delja qorre pas këmborës.

-O krushk i dashur.A më sqaron dhe një problem matematikor dhe gjuhësor more xhan!-I drejtohet Xhevoja krushk Servetit të Postenës.

-Fol dhe qesh krushk i dashur. Ku e gjej të pyetem në matematikë dhe gjuhë nga krushku im.

-A e ke vënë re ti se si ka ndryshuar  sot në jetë zgjedhimi foljes “kam’?

-Unë këtë nuk e di i dashur Xhevo.Po e dite na e thuaj.

Folja kam në vetën e parë bën “Unë kam”apo jo.

Ashtu tamam i dashur Xhevo.Paske qënë i mirë në  gjuhë. -Po në vetën e dytë si bën? -Kollaj fare bën “Ti ke”. Jo i dashur mësues. Këtu është ndryshimi. Bën “Ti kam” dhe vazhdon “Ai kam”. Kështu zgjedhohet sot kjo folje.

Pastaj këto këmbimet valutore i katranosën fare gjysmat. Më parë cupa jote apo djali im na conin ne sejcilit nga 100 euro.I këmbenim dhe merrnim mbi 12 mijë lek.Tani  për 100 euro marrim 10 mijë lekë.”U forcua leku”predikojne bankierët me gjysëmmendje. Edhe këtu dihet se krimi është një hap përpara shtetit.Them se ky mendim duhet koregjuar.Kriminelet e hurit dhe të litarit bënë të ulet këmbimii euros. Lepuri i korrupsionit fshihet në ferrën e madhe, në Bankë. Krimi financiar e bankar me të dy gjysmat e tij është shumë hapa para shtetit dhe po lot valle e i ben zbor shtetit e shtetarëve me gjysëm mendje të cilëve është vendosur t’u rritet rroga, se nuk kanë.

I dashur krushk. Ti simendon? Sot në vendin tonë njerzit kanë më shumë “gota gjysëmplot”apo “gota gjysëbosh”. Oh!  Po kjo dihet o Servet.Stresi i rriti pafund gotat ‘gjysmëbosh”.-Po i dashur.Këtu përputhemi në mendime,pavarësisht se unë mbroj përputhjen ideale matematikore të gjysmave.

-Po për pordhacët e gjysëmpordhacët a ke ndonjë mendim?-Pyeti krushku i Ferrasit.

-Mendim më të kthjellët mundet të japësh ti, them unë.-Po pse mendon kështu. Sepse kam marrë vesh se ti shikon më shumë opinione në shumë kanale. Ata që japin mendime “të arta” në opinion, mendoj  se janë përzier bashkë “pordhacë”dhe “gjysëmpordhacë.” Ah si është kjo punë i dashur mik. Po të pyes:Kush nuk e ha mjaltin? Në nahijen tonë thonë se vetëm Lyfja i Gorricës nuk e ha mjaltin se valla i bëka araret nën lëkurë. Opinionistë e kompani, me që u ka rënë luga në mjaltë le ta hanë. Nuk ke cfarë i bën.Ata kanë lindur me fat.Fati jo gjitnjë  rri krah për krah me trimin.

-Xhevo dhe ju të dashur miq.Bëni kujdes për mbylljen e dollisë dhe të bisedës se pas një gjysëmore dreka është gati- njoftoi lajmin e gezueshëm Shefikoja, krushka.-Po pse nuk shtove a pakësove dhe disa minuta moj krushkë po e le me gjysëm ore.Me këto gjysmat ne kemi gjithë ditën dhe sot u bëmë për ibret-tha krushk Serveti.

Shyqyri Fejzo Hamburg-Gjermani. Qershor 2024