Editorial » Latifi
Blerim Latifi: Kombi shqiptar tepër mirë i ka punët, kur kemi parasysh faktin se çfarë hajvanash i kanë pasur në dorë fatet e tij!
E diele, 10.09.2023, 06:59 PM
Prof. Blerim Latifi:
Në
vitin 1985 presidenti amerikan Ronald Regan i jep Nënë Terezës Medaljen e
Lirisë. Në fjalimin të cilin e mban me këtë rast, Regani bën një lapsus: i
referohet Nënë Terezës si "bijë e Jugosllavisë". Shkaqet e këtij
lapsusi janë krejt të qarta: Jugosllavia abuzonte me faktin se Nënë Tereza
kishte lindur në Shkup dhe meqë ky qytet tani ishte pjesë e Jugosllavisë, kaq i
mjaftonte propagandës jugosllave për ta përdorur emrin e saj si aset në
diplomacinë kulturore të shtetit jugosllav.
Por
kishte edhe një shkak tjetër prapa këtij lapsusi: derisa regjimi jugosllav
bënte çmos për ta kapitalizuar emrin e Nënë Terezës për qëllimet e veta,
regjimi në Shqipëri e bënte të kundërtën, duke refuzuar çdo lloj kontakti me
të, duke mos i ofruar nënshtetësinë shqiptare, e madje duke mos i dhënë as leje
për të vizituar familjen e saj, e cila që nga viti 1934 jetonte në Shqipëri.
Vetëm pas rënies së komunizmit, Nënë Terezës do t'i plotësohej dëshira për të
pasur pasaportën shqiptare.
Mund
të thuhet se kombi shqiptar tepër mirë i ka punët, kur kemi parasysh faktin se
çfarë hajvanash i kanë pasur në dorë fatet e tij gjatë historisë.
_______________
Kalendari filozofik
Me 25 Gusht 1900 vdiq
Fridrih Niçe, dinamiti i filozofisë moderne
Nëse
shikoni gjatë në humnerë edhe humnera do të filloj të shoh në ju". Kjo
thënie e Niçes e përmbledh më së miri dramën e filozofisë e tij. Ai u dha pas
shikimit në humnerat e errta të mendjes dhe qytetërimit njerëzor dhe ato një
ditë ia gëlltitën mendjen. Nga kjo dramë lindi një filozofi, e cila do ta
përcaktonte pothuajse krejt mendimin filozofik të Shekullit XX.
Niçe
ishte një filozof i çlirimit, parasegjithash. Ishte filozof i çlirimit të
kulturës dhe artit nga diktati i politikës, sepse, siç shkruante, aty ku ka
shumë politikë, aty nuk as kulturë as art. Ai i përbuzte politikanët aq shumë,
sa nuk hezitonte t'i krahasonte me majmunët që grrithen e i kacavirren njëri
tjetrit për të arritur në maje të pemës, në fronin e njollosur nga balta që
herë rri në fron, e herë nën fron.
Niçe
ishte filozof i çlirimit të jetës nga diktati i ideologjive të vdekjes. I
çlirimit të jetës nga adhurimi monumentalist i të kaluarës së vdekur. Ishte
filozof, që si një dinamit, hodhi në erë hipokrizitë morale dhe idhujt e tyre.
Ai
ishte filozof që dekretonte supremacinë e jetës dhe artit në kierarkinë e
vlerave.
O
njerëz, jeta mbi tokë është shansa e vetme që u është dhënë në këtë univers
të pafund, prandaj jetojeni atë si qenie
të lira dhe estetikisht! Të mos jetosh i lirë, është si të mos jetosh hiç,
prandaj nëse vërtet doni të jetoni, rrëmbeni kazmat e shembni kultet që ua
hijeshojnë prangat në trupin dhe shpirtin tuaj!
Kjo
ishte moto e filozofisë tij.
Nga
çastet kur ai shihte në thellësitë e errta të humnerës së qytetërimit njerëzor,
ai parashikoi me saktësi të frikshme katastrofat humane të Shekullit XX,
"luftërat e mëdha që do ta rrënojnë Europën, e cila ose do të bashkohet si
një sintezë e lirë kulturash, ose nuk do të ketë të ardhme". A nuk i
gjejmë në këtë fjali dy luftërat botërore dhe vetë idenë e Bashkimit Europian.
Niçen
e neverisnin antisemitët dhe kjo ishte një prej arsyeve të prishjes së tij me
antisemitin dhe gjeniun e muzikës, Wagnerin. Niçen e neveriste neuroza
nacionaliste, mediokriteti liberal dhe populizmi socialist. Kështu ai u
armiqësua me të gjithë, por kjo nuk ia prishte fare sensin e humorit. Sepse,
siç shkruante, çdo gjë që nuk më vret, më bën më të fortë. Dhe vërtet filozofia
e tij u mbijetoi krejt izmave që e rrethonin me zhurmën e tyre pseudo-mesianike.
Dhe
nuk kishte si të ndodhte ndryshe me një filozofi e cila nga fillimi në fund
ishte në shërbim të një pasioni sublim, pasionit të lirisë.
_______________
Fati
i kreut të mercenarëve të Grupit Wagner, më kujton fatin e njërës prej ushtrive
më të famshme mercenare të Mesjetës, Katalanëve. Ajo ishte një ushtri
mercenarësh, e përbërë nga veteranë të regjur të luftërave në Itali dhe
drejtohej nga një kapiten i famshëm, Roxher de Flor.
Në
fillim të shekullit të 14, kur Perandoria Bizantine mezi po qëndronte në këmbë
nga sulmet e vazhdueshme që i bëheshin nga të katër anët e horizontit,
perandori bizantin Androniku i Dytë vendosi të thërriste ne Konstantinopojë
këtë ushtri mercenarësh për ta përdorur në mbrojtjen e pushtetit të tij prej
këtyre sulmeve. Në këmbim të këtij shërbimi Katalanët do të merrnin para, prona
e favore të tjera në Bizant.
Pas
dy viteve, me shumë beteja të fituara, mercenarët e Roxher de Florit ishin bërë
shumë të fuqishëm në Bizant. Nga frika se kjo fuqi një ditë do të përdorej
kundër vetë pushtetit të Andronikut, i biri i tij organizoi një komplot në të
cilin Roxher de Flor dhe një numër besnikësh të tij u masakruan mizorisht gjatë
një darke falenderimi gjoja shtruar për ta. Trupat tjera të katalanëve, që i
shpëtuan këtij komploti vrastar, nisën një fushatë hakmarrje duke masakruar çdo
zyrtar e qytetar bizantin që hasnin, nga Konstantiopoja deri në Maqedoni e
Shqipëri. Hakmarrja e tyre ishte aq e llahtarshme e shkatërrimet e tyre aq
brutale, saqë emri i tyre, emri Katalan, u mitizua nga imagjinata popullore,
duke u shndërruar në përbindëshin e njohur si Katallani. Përrallat me katallan,
që ende sot u tregohen fëmijëve në Ballkan, e kanë origjinën e tyre pikërisht
nga këto histori të vërteta.
Mercenarët
gjithmonë kanë qenë vegla të diktatorëve për të vrarë e prerë atje ku duart e
diktatorëve nuk arrinin dot. Biznesi i tyre funksionon përmes shndërrimit të
gjakut në para, prandaj kur diktatorët duan ta ndërpresin këtë biznes,
mercenarët kthehen kundër tyre dhe kështu pakti i djeshëm befas shndërrohet në
luftë për t’ia ngrënë kokën njëri tjetrit. Prigozhini kishte ardhur në këtë
situatë prej dy muajsh. Që nga dita kur hoqi dorë nga rebelimi, ai ishte kthyer
në një të vdekur që bridhte poshtë e lart nëpër Rusi, siç e cilësuan mediat.
A
do të hakmerren mercenarët e Prigozhinit, si dikur katalanët e Roxher de
Florit? Vështirë të thuhet kjo. Ajo që megjithatë mund të thuhet me siguri
është se Putini ka shkuar shumë larg bizantizmin e sundimit të tij.
_______________
Duke
dashur ta mbrojnë Rita Orën nga komentet fyese që iu bënë pas incidentit me
flamurin serb, disa nga avokatët e paautorizuar të saj nga kritika e drejtë
ndaj këtyre komenteve kaluan në sulme kundër nacionalizmit shqiptar.
Kjo
është shkolla e vjetër e mendimit jugosllav, tash e mveshur me diskursin
multietnicist, që i futë në nji thes krejt nacionalizmat, pa përfillur dallimet
mes tyre.
Por
një gjë duhet ta kenë të qartë këta kripto-jugosllavë: është padituni teorike e
historike dhe njëkohësisht poshtërsi t'i fusësh në një thes nacionalizmin serb
e nacionalizmin shqiptar dhe t'i ekuivalentosh moralisht flamurin serb me
flamurin shqiptar. Është, në fakt, një favor që i bëhet nacionalizmit serb.
Është barazim i xhelatit me viktimën që përpiqet t'i shpëtoj kthetrave të tij.
Për
fund një këshillë akademike: kur merrni guximin të thoni diçka për
nacionalizmin, duhet të filloni me përgjigjjen në pyetjen: Cilin nacionalizëm?
Sepse, siç shkruan Anderson, veçoritë e dallimet mes nacionalizmave janë aq të
mëdha, saqë asnjë teori universale nuk mund t'i absorbojë ato.
Edhe
diçka, se gati harrova: Rroftë Shqypnia!
_______________
Në
vend se të polemizojmë për cilësinë e
librave shkollorë, për krimin psikologjik që u bëhet nxënësve të klasës
së parë duke i ngarkuar me dhjetëra lëndë, për adaptimin e domosdoshëm të
procesit mësimor me kushtet e epokës digjitale, ne duhet të flasim për faktin
se nuk i kemi të siguruar librat fizikë për nxënësit pak ditë para fillimit të
vitit të ri shkollor.
Si
të ishim në vitin 1887 të shkollës së parë laike shqipe, apo në vitin 1941 të
Ernest Koliqit, apo në vitin 1990 kur Millosheviqi na la pa shkolla e libra.
Çfarë
turpi! Çfarë dështimi!
_______________
Ata
që merren me botën e filmit thonë se një nga format më të vështira të lojës
aktoriale është "aktrimi i heshtur". Kjo është formë e komunikimit
artistik që përpiqet të transmetojë mesazhe te publiku pa ndihmën e të folurit,
por vetëm përmes veprimit dhe gjuhës së trupit. Të paktë janë ata aktorë që ja
dalin me sukses kësaj pune. Kur e shohim filmin Proka, të prodhuar nga
Kosovafilmi, në vitin e largët 1984, atëherë bindemi se Xhevat Qorraj ishte
aktor i këtij kalibri.
Kush
do ta kuptojë mjerimin mental e moral të provincializmit, duhet ta shoh këtë
film. Dhe kushdo që do ta shoh këtë film, mund ta kuptojë se sa shumë kemi
filluar t'i ngjajmë katundit të Prokës, si shoqni.
Sot
mjeshtri i aktrimit të heshtur paska vdekur, duke na lënë pas kujtimin e një kohe
kur në këtë vend kishte njerëz që besonin tek arti dhe dinin të bënin art.
_______________
Ne
jemi bërë një shoqni ku politikanët dhe figurat tjera publike me aq lehtësi
flasin për vrasje, një shoqni ku pothuajse krejt mediat me aq lehtësi janë
shndërru në platforma ku secili mund të shfryhet e ta kërcënojë secilin, një
shoqni që me siguri ua kalon krejt shoqnive të botës për nga shkalla e
kërcënimeve në rrjetet sociale.
Nuk
duhet asgjë më shumë nga klima psikologjike që koburet dhe plumbat realë të shkrepen,
të marrin jetë reale njerëzish dhe të shkatërrojnë familje të tëra, siç po
ndodhë pothuajse çdo javë.
_______________
Lojtarët
tanë luajtën me gjithë zemër, Shaqiri dhe Xhaka luajtën pa zemër, dhe si
rezultat ishte ky barazim dinjitoz.
Faleminderit
heroit të kësaj loje, Muriqit, i cili dy herë na bëri të ngritemi në kambë dhe
të vazhdojmë me ëndrrën se edhe ne mundemi të kemi një emër të respektuar në
fushat e blerta të futbollit ndërkombëtar.
_______________
Disa
edhe pse tërë plagë nga vështirësitë e jetës dhe moshës, vazhdojnë të
qëndrojnë, të mos dorëzohen dhe t'i gëzohen jetës. Ja si ky shelg i vjetër e i
vetmuar në mes të kësaj fushe.