Timo Mërkuri: Belisma

B E L I S M A

ose Zaharrulla Koka e “Bejkës së bardhë”

Nga Timo Mërkuri

Për lexuesit që nuk e dinë ju sqarojmëse “belisma” është një barishte e “egër”, që rritet rreth 70-80cm e lartë edhe në teren me gurrë. Është bimë tepër elegante, lulëzon në dimër, dhe në vendet ku ka mbirë dëndur,në momentet që fryn era,krijon një dallgëzim të bukur që ngjason me lojën e valëve. Rritet në mënyrë masive në malin midis Himarës dhe Pilurit, nën Vumblo.Eleganca e saj ka bërë që të depërtojë nëpër vargje si një metaforë e goditur kur flitet për vajzën e dashuruar.

Dëndësia e kësaj  bime në Vumlo ka bërë që në një nga shpatet nga Vumloi për në Pilur të kemi një toponim vendi me emrin ”belisma”. Kemi dhe një këngë me titullin “Belisma” që e këndon grupi “Bejkë e bardhë” e Pilurit dhe marrëse e kësaj kënge është Zaharrulla Koka.

Për këtë këngë, kënduar aq ëmbël nga Zaharrulla, për hyrjen e saj në skenë plote elegancë dhe për kënaqësinë që krijon spektaatori duke dëgjuar këtë këngë të kënduar nga Zaharrulla Koka,  atëe thërasin me  emrin e kësaj kënge. Apo ndoshta i cilësojnë si tipar personal elegancën e kësaj bime, kur e thërasin me këtë emër.Është e zakonëshme në Pilur që këngëtarët të thirren me emrin e këngës që kanë realizuar më bukur, psh Vasillua thirrej “Bejka”, Vitori Mërkuri thirrej “Pëllumbesha’ etj.Me këto riemërime populli i Pilurit tregonte dashurinë dhe vlerësimin për artistët, bij të tij. Dhe këto emërime kanë vlerë mëshumëm  se gradat e titujt.

Kështu populli e quajti Zaharrulla Kokën me emrin “Belisma” dhe mqse ky është edhe titulli ikëngës së saj, me  tekstin fin të poetit Kristo Çipa, “Mjeshtër i Madh”:

BELISMA

Teksti Kristo Çipa “Mjeshtër i Madh”

Dimri në kërthizë

Borë ngarkon dheu

Tallazi i rinisë

Erdhi më rrembeu

Tek kisha më pruri

Belisma belhollë

Dhe kambanat tundi

Lart në shënë Kollë

Bashkë kur takuam sytë

U ndezën flakë qirinjtë

C’kish një qeshje drite

Sa të gjithë shandanët

Mbeta ikonë kishe

Se mi morri fjalët

Si kumbim kambane

Zëri i saj më foli

Dhe syri me zjarre

Me vete më morri

Bashkë kur takuam sytë

U ndezën flakë qirinjtë

Në ato bregore

Më dredhon belisma

Qëllon me rovole

Si dëgjohet krisma

Për plagët e ëmbla

Nisa ta qërtoja

Më tha:-Unë s’ti bëra

Po i ke nga loja

Lojë e dashurisë

Është bela e bukur

Futej kapardisur

Del zemërkëputur

Belisme e bukur belhollë

Kollën e zemrës shëromë

Me këtë këngë grupi “Bejkë e bardhë” shkoi në Festvalin e Gjirokastrës 2015. Duhet të pranojmëse  grupi “Bejka e bardhë” në këtë kohë kishte mungesa e mangësi të shumta si pasojë e situatave që kalonte vendi.Kishte disa vjet që këngëtarët e Pilurit“heshtnin”dhe nëpër Festivale nuk dëgjohej zëri dhe nuk përmëndej emir i Pilurit. Grupi i Bregdetit të Himarës që kishte dalur në skenë, kishte mbushur një boshllëk, por jo të gjithë boshësinë që kishte krijuar mungesa e zërit dhe këngës pilurjote, aq të njohur dhe të dëshiruar.  Ishte kjo arsyeja që më një nxitim”, në prag të festivalit Gjirokastrës 2015 u krijua grupi “Bejk’ e bardhë”(emër për të cilën dha aprovimin edhe Lefter Çipa), i rregjistruar  me vendim të gjykatës së Tiranës, dhe sipas ligjeve i paisur me NIPT  dhe me regjistrim në zyrat tatimore me nr licence. Le ta themi haapur se“sebep” u bë zëri i ëmbël melodios i Zaharrulla Kokës, e cilandërkohë punonte në një lokal në Himarë.

-Isha trembëdhjetë vjeçe-kujton Zaharrulla - kur Lefter Çipa në vitin 1992 na mblodhi në Pilur dhe na bëri prova. Në provat me Lefterin unë kuptova se kisha “zë për këngë” dhe aty unë hodha hapin e parë duke kënduar për herë të parë në vitin 1995. Më von, me grupin “Bejka e Bardhë” të Kristo Çipës mora nismën për të kënduar si marrëse e këngës. Kënga e parë që m’u dha për provë ishte kënga e “Belismës”, e cila vërtet më pëlqeu shumë qoftë për tekstin, qoftë për melodinë dhe e këndova me plot dëshirë”.

Siç thamë më sipër, në këtë konkurim grupi u paraqit me mangësi, por ishte zëri i ëmbël Zaharrulla Kokës, tonaliteti i këngës dhe vija melodike e saj, shto mbi ‘to edhe  një tekst brilant, bënë që kënga të bënte shumë jehonë.Pas kësaj Zaharrulla pak nga pak filloi të futej në botën e këngës dhe në Festivalin e iso-polifonisë në Vlorë në 2016 këndoi këngën “Jam nga Piluri mbi dete” dhe këngën “Kënga është identiteti”. Në atë Festival sfida ishte shumë e madhe, Zaharrulla Koka konkuroi përballë Katina Belerit të Himatrës për vendin e parë. Grupipilurjot “Bejkë e bardhë” mori çmimin e karierës, ndërsa Zaharrulla Koka që bëri një paraqitje me zërin  e saj dhe interpretim mjeshtëror orgjinal, tërhequr vëmëndjen e studjuesve tëiso-polifonisë të cilët e quajtën “manushaqja e marsit pilurjot”. Zaharrulla është një marrëse e talentuar me zë melodioz metalik.E ëmbël me teknikalitet të lartë, skenike dhe shumë premtuese.

Të kuptojmë një gjë, të jesh “marës” në këngën iso-polifonike dhe sidomos në këngët puilurjote është shumë e vështirë. Marësi udhëheqkëngën  dhe grupin  në tonalitet dhe në vijë melodike. Kjon është ana muzikore, por te suksesi ndikon shumë “bota” personale e tij. Zëri i  marrësit e bën më tëëmbël apo më të “sertë” tonalitetin dhe vijën melodike të këngës. Dy marësa të të njëjtit grup e këndojnë ndryshe të njëjtën këngë. Psh,  zëëngjëlli Dhimiter Varfi ka zë tenori dhe në këngë nuk i “kuptohen” qartë fjalët e tekstit, ndërkohë që në të njëjtën këngë, Leni Mërkuri pshsi marëse i kuptohen qartë fjalët ndaj edhe vleresohesh shume. Të njëjtën gjë mund të themi edhe për Golik Jaupin, interpretimi virtuoz  i të cilit i shton vlerat këngës së grupit.

Zaharrula Koka ka një zë tëëmbël, diksion të qartë dhe e udhëheq grupin në një “valëzim” melodioz, të njëjtë me valëzimin e “belismës”.Ajo është këngëtare lirike, këndon me sukses edhe këngët epiko-lirike.Te këto këngë ajo siguron maksimalisht suksesin. Por le të kthehemi te grupi:

Pas këtij suksesi më von grupi këndoi disa këngë si ajo për Ismail Kadaren  në 2016, Kënga famoze për Nënë Terezën dhe këngët e karakterit të saj orgjinal“Atje tej në konovake”, “Nepërka në gusht të vapës” etj.

Në vitin 2017 në Festivalin e iso-polifonisë në Vlorë së bashku me divën e iso-polifonisë pilurjote Ermioni Mërkuri dhe këngëtares tjetër të re Polikseni Mërkuri kënduan pesë këngë rresht dhe fituan çmimin e parë: “Haxhi. Dalipi”.

Zaharrulla Koka e kap “në ajër” situatën  e këngës dhe po “në ajër” reagon suksesshëm. Kështu psh.në vitin 2017 ishim në Itali, te Kështjella e Potentinos ku u vlerësua maksimalisht, madje u “emërua” nga një publik i kualifikuar si “mjelma  italiane që këndon polifoni shqiptare”, me kaq shumë elegancë dhe finesë u paraqit. Po këtu ndodhi edhe një befasi e këndëshme.Ishte mbrëmje në muajin gusht dhe në momentin kur do dalë hëna mbi kështjellë, mikpritësit i fikën dritat dhe u “organizua” një konkures i çastit: kush mund të këndonte një këngë momenti për hënën.  Në çastin qëhëna  na“shkeli” syrin,  Zaharrulla ja morri këngës:

Kastelano Potentino hëna

Flet amiko me fjalë tëëmbla

Hënë e bukur sonte italiane

Jam një yll i maleve Akroqerane ..

Pas këtyre vargjeve u ndez drita dhe dollia u pi për grupin “Bejkë e bardhë” dhe në veçanti për “mjelmën shqiptare” Zaharrulla Koka

Një moment tjetër i bukur ishte një koncert në Sarandë në dhjetor 2018 me grupet më të mira të iso-polifonisë, ku mbas koncertit drejtuesit e pushtetit vendor deklaruan solemnisht dhe thanë se në qoftë se do të ndaheshin çmime, atë e merrte vetëm grupi “Bejkë e bardhë” dhe veçanërisht këngëtarja e ëmbël Zaharrulla Koka.

Zaharrulla Koka është një këngëtare e re, por është një këngëtare e kompletuar me talentin e këngës dhe instiktin e skenës, madje mund të themi se këto i ka dhunti natyrale.Dikush duhet t’i thotë se ajo ka lindur për skenën dhe për këngën, ato janë pasioni dhe jeta e saj, aty është lumturia e saj.

Tashmë në Pilur, kënga ri në pritje, si nënat në pragun e derës dhe belisma “nuk vallëzon”lirshëm nga era sepse  Zaharrulla Koka, si shumë e shumë artistë shqiptarë, ka dy vjet që ka ikur në emigracion, ku qëndron  me kokën mbrapa, në tentativë për tu kthyer. Unë ju siguroj se për Zaharrula Kokën do dëgjojmë shumë dhesigurisht, do flasim akoma më shumë,

por unë dua t’i them së largu: Ti je bijë e këngës Zaharrulla. Të pret kënga pilurjote!

Sarandë, më 18.12.2020