Rrahman Hyseni: Ç'e?shte? fryme?zimi, krijimi, poezia dhe poeti!?

Ç’ËSHTË FRYMZIMI, KRIJIMI, POEZIA DHE POETI!?

Shkruan Rrahman Hyseni

Ne?pe?r kohe? e mote, rezistoj penda qe? shkruajti shqip, edhe ate?here? kur ishte e ndaluar te? flitej, e le?re me? te? dokumentosh me shkrim krijimtari te? ndryshme, histori, legjenda, artin pamor e shume? e shume? trashe?gimi te? tjera, qe? ne i ge?zojme? sot ne? gjuhe?n tone? amtare.

Shume? u munduan pe?r te? ve?ne? pengesa, por a munde?n ta ndalonin dot?

Jo asnje?here?.

Po shkruhej ne?pe?r rreshta, vargje ne? proze? poezi e ke?nge?, nga njere?z te? me?dhenj e figura te? ndritura te? asaj kohe, qe? lane? gjurme? ne? histori me ane? te? shkronjave shqipe.

Dhe sa here? qe? marrim ne? dore? nje? krijim poetik, lind pyetja e veshur me e?mbe?lsi. C?'e?shte? frymzimi? C?'e?shte? krijimi? C?'e?shte? poezia? C?’e?shte? poeti?

Ne? krijimin dhe ne? literature?n bote?rore qe? nga Homeri e gjer ne? dite?t tona, ka shume? pe?rgjigjje ne? ke?to pyetje cituar nga pasthe?nja e antologjise? poetike Pegasi Rus. Por une? si krijues them se poezia e?shte? art, te? cilin ne e krijojme? ne? pe?rputhje me c?astin te? cilin jetojme? apo kemi jetuar me? pare?; me c?astin imagjinar, meqe? krijojme? duke pe?rdorur figura stilistike si rima, hipe?rbole?, metafore?, krahasime etj. Ne? nje? rast te? vac?ante? mund te? shprehim perjetime te? ndryshme, qofte? personale, apo edhe te? pe?rgjithshme.

Me ke?te? rast dua te? citoj nje? pe?rjetim personal te? rre?fyer me nje? njeri nga Parisi, i cili dukej si i humbur ne? nje? flete? te? bardhe? mbi tavoline?n e kafenese? se? tij te? preferuar, kudo pyeste :

C?’be?n o njeri i mirë?

Njeriu duke e fshehur flete?n largohet heshturazi. Te? nese?rme?n ofrohet afe?r plakut, i cili e kishte pyetur, dhe me nje? lehte?si i thote?.

Ajo fleta e djeshme, nuk e?shte? e zakonshme, aty dhe ne? shume? te? tjera e kam le?ne? nje? pjese? te? zemre?s sime, mendje?s dhe jete?s, me ate? boje? e pende?.

Plaku be?ri kinse e kuptoj, dhe tha me vete: Ky njeri ka lajthitur...

Kaluan disa jave?. Njeriu nga Parisi, i shume? vuajtur vdiq... Ne?n jastikun e tij e kishte le?ne? nje? c?ele?s te? voge?l, i cili i dedikohej djaloshit nga Himalaja.

Ky djalosh kishte ardhur nga ato vise te? large?ta, kohe? me? pare? ku nga ato vise kishte humbur familjen e tij, dhe e kishte kuptuar se c?ka e?shte? dhimbja.

Djaloshi nga Himalaja mori c?ele?sin e le?ne? nga njeriu nga Parisi dhe me te? hapi valigjen e tij, ku brenda ne? valigje kishte nje? kuti, e po ne? ate? kuti kishte dhe nje? tjeter, dhe edhe ate? e hapi.

Nje?here?sh te? gjitha hapeshin me nje? qele?s. Ne? ato kuti ndodheshin mbi 2000 letra ku shkruhej nga nje? poezi. Qe? nga mosha 20 vjec?are te? dokumentuara me date? ku ne? te? fundit si duket gjene? lumturine?, dhe qete?sine? nga dhimbja shume? vjec?are.

Poezia e fundit nga fleta e shkruar: - ’’Tani do vije? vashe? e bukur’’’ -, ashtu si pe?r here? te? pare? dhe ke?te? nate? me? shfaqe?sh pe?rse?ri e?shte? nate? e fundit dhe prape? pe?r ty kam mall pe?rgjithmone?”.Do ta nde?rroj shtratin tim.

Dukem dhe une? njesoj sic? dukeshe ti me ate? petke? te? bardhe?

kur te? rre?mbeu vdekja,

do vij prane? teje me vrap ne? ke?te? nate?.

pe?rfundimisht tek ti erdha... po vij, ja tani s’do te? te? humb se?rish si me? pare?,

sot, pas dyzet viteve do te? te? takoj

pe?rse?ri malli qe? kisha pe?r ty me? ka vrare? me? fal, u vonova por tani do vij tek ti.

Nga te? gjitha poezite? e shkruara vete?m ne? te? fundit kishte gjetur qete?sine?, dhe lumturine? qe? takohej me vashe?ze?n e tij , te? cile?n ne? rini ia kishte rre?mbyer jeta.

Djaloshi nga Himalaja qante gjersa po lexonte. Ishte i vetmi qe? e kuptonte me? se? miri, sepse kishte pese? vite qe i shkruante vuajtjes dhe humbjes se? prinde?rve , dhe dy vite vajze?s se? bukur nga Parisi qe? i kishte sjellur lumturine?. Dhe nga ate?here? e kishin kuptuar te? gjithe? se c?fare? domethe?nje kishin letrat e njeriut nga Parisi.

E?nde?rr e secilit njeri e?shte? tejkalimi i lehte? i sfidave te? jete?s, gjetja e formule?s misterioze, me qe?llim te? arritjes se? shkalle?ve te? suksesit pe?r t'u ngjitur ne?pe?r to gjer ne? pike?n kulminante, gje? qe? se ka arritur dikush me? pare?. Por kuptohet qe? tejkalimi i barrierave nuk mund te? be?het me pauza, stagnime, pesimize?m, por rruga e suksesit e?shte? e siguruar pe?rmes pune?s, pe?rkushtimit, optimizmit, vullnetit.

Nga fuqia e pende?s mund te? arrijme? ta njohim bote?n dhe te? na njoh bota. Te? lexosh krijime te? ndryshme,..

domethe?ne?se, te? njohe?sh ngjarje te? reja, dukuri te? ndryshme qofte? pozitive a negative te? shoqe?ris sone?.

E nde?rsa te? krijosh e?shte? dhe?nie e nje? burimi shpirte?ror dhe mendor. Arti i krijimit e?shte? nje? det i te?re? brenda te? cilit nuk e dijme? se c?fare? ka, pe?rderisa nuk jemi zhytur ne? te?. Nuk mund te? quhesh poet , pe?rderisa nuk ke krijuar poezi, por dhe nuk mund te? krijosh perderisa nuk e ndjen. Pra poet lind dhe nuk be?hesh.

Ne? kohe?ra te? ndryshme thure?n vargje poete? te? ndryshe?m te? orientuar nga ndjenja e nostalgjise?, ge?zimit, pike?llimit, te? bukure?s, mallit, trime?rise?, mburrjes, padrejte?sive, e?ndrrave, lumturise?, paqe?s ,heroizmit etj.

Ishin te? shumte? krijues ne? periudha te? ndryshme si : L. Matranga, J. Variboba, J. Derada, P. Vasa, Z. Serembe N. Frashe?ri, N. Mjeda, A. C?ajupi, Gj. Fishta, dhe te? tjere? me? vone? si: D. Agolli, I. Kadare, A. Podrimja, R. Qosja, dhe shume? te? tjere?.

Gjate? leximit te? veprave te? ke?tyre poete?ve njohim vlera te? ndryshme, dukuri te? ndryshme mbi fenomenin e jete?s, nga te? cilat mund te? bazohemi ne? vendime.

Nga prozat e Ernest Koliqit e Mitrush Kutelit mund te? ushqejme? shpirtin dhe mendjen me bukurite? paqyruese ne? to. Gjithmone? te? nisemi nga ke?shilla e Sami Frashe?rit, ku citon:

"C?do dite? e jete?s sate e?shte? nje? faqe e biografise? sate. Kujdesu ta shkruash mire?, sepse nje? faqe e keqe e ndote? gjith librin’’-.