Mexhid Yvejsi: Republika e Kosovës - ''Shteti Kosovar'' - Shtet laik apo shekullar?

Mexhid Yvejsi

”SHTETI  KOSOVAR” –

SHTET LAIK APO SHEKULLAR?

”Lufta midis mosbesimit dhe besimit është tema më kryesore në historinë botërore.”

- Goethe

Nga Mexhid  YVEJSI, Gjakovë

Republika e Kosovës, deri më sot, shteti më i ri në botë, ka një kushtetutë, kushtetutë e cila është e ”smutë”, prej të cilës të vlojnë trutë…

Kushtetuta e Republikës së Kosovës, e cila hyri në fuqi me 15 Qershor 2008,  ka 14 kapituj dhe 162 nene, ku  shumçka  është shtjelluar, përcaktuar, por me shumë gabime e mbuluar…

Për Kushtetutën e Republikës së Kosovës  shumçka është shkruar…Është shkruar si është hartuar, si është miratuar, por për një nen nuk është shkruar, i cili jetën Kosovës ka me ja ngatërruar…

Kushtetuta është ligji më i lartë i një shteti. Po ky shtet, Republika e Kosovës, sipas Kushtetutës,  çfarë shteti është ?

 
Çfarë është ”shteti kosovar”-

shtet laik apo shekular?

Në Kushtetutën e Republikës së Kosovës, Kapitulli I,

Dispozitat Themelore, nën nenin 8 – shkruan:

 
Neni 8 (Shtet Laik)

Republika e Kosovës është shtet laik dhe neutral në çështjet fetare.

Kështu është përcaktuar Kosova…  Kështu, pra, Kosova kreshnike, në gjuhën shqipe, sipas Kushtetutës, është laike…

Kurse në versionin anglisht shkruan:

Article 8  ( Secular State )

The Republic of Kosovo is a secular and neutral in matters of religious beliefs.

(Republika e Kosovës është shtet shekullar dhe në çështjet e besimeve fetare është asnjënëse.)

Kështu është përcaktuar Kosova… Kosovo, pra, në gjuhën angleze, në Kushtetuten “kosovare”  është shekullare…

Ky dallim, ky ndryshim, ky ngatërrim a është bërë me qëllim apo është ndonjë lëshim…?

Për këtë çështje, një një ditë, një mik, njeri me mend-punon në Kuvend, i cili është është jurist, deri dje ishte enverist, tani evropian, por që e kam jaran, më tha: ”…more Mexhid, sido që të jetë, Kosova është shtet, shtet i pavarur dhe sovran, a po më kupton, more jaran…! ?

 
Ç’ është  laicizmi ?

Termi laicizëm  rrjedhë nga  greqishtja, nga fjala laie, që do të thotë: njeri i kësaj bote, i rëndomët, mesatar, jo i ditur…

Shumë gjuhë evropiane termin laicizëm e kanë huazuar nga gjuha latine, nga fjala laicius, që do të thotë: ai që nuk është fetar, nuk është i lidhur për fe, nuk është antar i klerit…Kështu e shpjegojnë fjalorët e ndryshëm të gjuhës angleze…

Fjalori i Gjuhës së Sotme Shqipe, Prishtinë, 1981, faqe: 937,  termin Laik e shpjegon kështu:

Laik: Që nuk është fetar e kishtar, që nuk ka përmbajtje fetare, që nuk merret me fenë, që nuk i përket fesë dhe klerit…

            Kurse Fjalori i Shqipes së Sotme, që ka rreth 35.000 fjalë, hartuar nga Akademia e Shkencave e Shqipërisë, Instituti i Gjuhësisë dhe i Letërsisë, Botim i dytë i ripunuar, Botoi: Toena, Tiranë, 2002, në faqën 1231, për termin Laik, përveç atyre shpjegimeve të lartshënuara, shkruan se  laik do të thotë: kundër fetar…

           Duket qartë se tek Fjalorët e Gjuhës Shqipe, si nën diktaturën komuniste-ateiste dhe pas saj, në shpjegimin e termit Laik mbisundon fryma komuniste-ateiste…

           Në të vërtetë,  Laicizmi është një koncept francez për një shoqëri shekullare, që do të thotë: mungesa, largimi, mënjanimi, mosndërhyrja e çështjes fetare në çështjet qeveritare apo çështjet qeveritare në çështjet fetare…Pra, Laicizmi ka për themel lirinë e mendimit, lirinë e besimit. Kështu e shpjegojnë leksikografët evropian…

          Por, gjatë shekullit njëzet, Laicizmi merr një kuptim të ri: që do të thotë: Barazi ndaj të gjitha feve… Por, me gjithë këte, viteve të fundit, për shkaqe politike, shpjegimi, interpretimi i termit Laicizëm po tkurret…

          Kjo tkurrje e termit Laicizëm e detyroi edhe kreun e Vatikanit, Papën, Gjon Pali i Dytë, të ndërhyjë, ndër të tjera, me këto fjalë:

         “Shekularizmi nuk duhet të ngatërrohet me Laicizmin. Laicizmi është kur shteti pretendon të injoron dimensionin shpirtëror të individit ose të shoqërisë…”  Fjala e Papës, Gjon Pali i Dytë, para ipeshkëve francez, Vatikan, 27 shkurt 2004…

            Gjatë vizitës së Papës Benedikti XVI-të në Francë, me 12 Tetor 2008, Papa, ndër të tjera, tha:

            ”Është koha të rishikohen marëdhënjet ndërmjet kishës dhe shtetit, duke shtuar edhe këto fjalë, “duhet një formë e shëndetshme e laicizmit…”

             Në ceremonin e pasditës në Pallatin Elysie, me 12 Tetor 2008, para kryetari të Francës, Nicolas  Sarkozy, Papa Benedikti XVI-të, ndër të tjera,  tha:

           ” Jam plotësisht i bindur se tani është e nevojshme që laicizmi të ketë një kuptim të ri…”

            Lind pyetja: Pse i tha Papa Gjon Pali i Dytë këto fjalë, rreth Laicizmit dhe Shekullarizmit, para ipeshkëve francezë, me 27 Shkurt 2004?

            Pse i tha Papa Benedikti i XVI-të këto fjalë në Francë, me 12 Tetor 2008, para hundëve të Kryetarit të Francës, Nicolas Sarkozy, në Pallatin Elysie?

             I kanë thënë këto fjalë të nevoshme, të domosdoshme, krerët e Vatikanit, Papa Gjon Pali i Dytë dhe Papa Bededikti i XVI-të sepse ishte Franca, e para në Evropë, pikërisht ajo, e cila e miratoi ligjin për Laicizëm, shtet laik, që në vitin 1905…

              Në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, në Kushtetutën amerikane, nuk përdoret termi Laik apo Laicizëm, por përdoret termi Sekular apo Sekularizëm…

Ç’është Sekularizmi?

Në gjuhë shqipe, sipas  Fjalorëve të Gjuhës Shqipe apo  Fjalorit të Shqipes së Sotme, Tiranë, 2002, nuk përdoret termi Sekular apo Sekularizëm por shënohet fjala: Shekullar, që do të thotë:

          ”Klerik katolik që nuk bën pjesë në ndonjë urdhër e nuk jeton në kuvend…” , (Faqe: 1231.)

              Ky është jo vetëm një shpjegim i gabuar, por ka edhe një qëllim, një qëllim të caktuar, të paragjykuar,:

            Në vend se të ndriçon, të errëson…

            Këtu jo vetëm që mbulohet e vërteta, por del në sipërfaqe gënjeshtra…

            Këtu fyhet Kisha Katolike apo Katolicizmi, kurse injorohet, përjashtohet, feja Islame apo Islamizmi…

            Kur ndodhi kjo në kohën e diktaturës komuniste-ateiste kishte një arsye të pa arsyeshme, por ky Fjalor i Shqipes së Sotme, botuar në Tiranë, 2002,  dëshmon se komunizmi-ateizmi vdiq, por në kokat e akademikëve  të Akademisë së Shkencave të Shqipërisë dhe të gjuhëtarëve të Institutit të Gjuhësisë dhe Letërsisë, që hartuan  këtë Fjalor, ky Fjalor dëshmon se komunizmi-ateizmi ende jeton…

            Sipas fjalorëve të ndryshëm amerikan, termi Shekular apo Shekullarizëm ka disa kuptime, por këtu po i veçojmë, po i shënojmë vetëm disa:

             Shekullarizëm do të thotë: me qenë i lirë nga cilësitë fetare ose shpirtërore…

             Këshillohet që besimi ose mosbesimi të injorohet nga administrata shtetërore. Kjo nuk do të thotë përjashtim apo mohim i fesë…

             Shekullarizmi ngulmon në lirinë fetare, dhe lirinë nga feja.

             Shekullarizmi në çështje shtetërore është asnjënës në çështje fetare dhe nuk privilegje apo nënçmim ndaj feve…

             Në shkollat shtetërore nuk duhet të mësohet për fenë, por as për ideologji ateiste…

              Shkurt, Shekullarizëm nuk do të thotë anti-fetarizëm…              

 
Në përfundim – një krahasim

Ndër dy të këqija duhet të zgjidhet e keqja më e vogël…

Kosova, me Kushtetutë, është shtet laik, pra e ka zgjedhur të keqen më të madhe, ndonëse, sikur e shënuam më lartë, në versionin anglisht të Kushtetutës shkruan se Kosova është Shekullare…

                 Me Kushtetuten e Kosovës injorohet, diskriminohet shumica, besimet e shqiptarëve, që i takojnë Fesë Islame dhe Kishës Katolike, kurse priviligjohet, favorizohet pakica serbe dhe Kisha Orthodokse…, por, për këtë kemi shkruar disa herë…

                  Në Kushtetutën e Republikës së Kosovës, shtet laik, nuk përmendet askund fjala Zot…

                  Në të gjitha kushtetutat e 50-të shteteve të Amerikës, që përbëjnë Shtetet e Bashkuara, (USA),  përmendet Zoti, madje Ai falënderohet, lavdërohet, madhërohet me cilësitë, atributet më të bukura…

                   Në Kushtetutën e  shtetit Arkansas, për shembull, në nenin 19, shkruan:

                   ”Asnjë person i cili e mohon Zotin nuk duhet të mbajë asnjë post në departamente civile të këtij shteti, as të jetë kompetent të dëshmojë në çfardo gjykate…”

                  Qeveritarët dhe kuvendarët e Kosovë nuk e përfaqësojnë shumicën e shqiptarëve, sepse në zgjedhjet e fundit, me 17 Nëntor 2007, votuan më pak se 40 % ...

                   Kuvendarët dhe qeveritarët e Kosovës në vazhdimësi e përsërisin një fjali: Jemi në miqësi të përherëshme me Amerikën…

Amerika, qe pra, është shekulare... E di  fort mirë Amerika që ka punë me laika… Kur nuk  besoni, si t’ju besohet?

                    Në politikë, more laikë, me trashëgimi titiste dhe enveriste, nuk ka miqësi, simpati, dashuri, por ka interesa kombëtare, shtetërore, njerëzore…

                   Kosova laike vetveten e bëri armike…! Kosova me këtë kushtetutë veç po duket se është e smutë…

                  Është koha, sikur thanë dy papat, Papa Gjon Pali i Dytë dhe Papa Benekikti i XVI-të, të rishikohet laicizmi, të ketë një formë të shëndetëshme, një kuptim të ri….

                   Kjo është jo vetëm e nevojshme, por e domosdoshme… 

                   Është koha, që për hirë të interesit njerëzor, shtetëror e kombëtar, Kosova të jetë jo shtet laik, por shekullar…

                   Përndryshe, kështu qysh jemi, pa fe, pa besim në të madhin Zot – çdo gjë shkon kot…! Kosova bëhët me e kja me lot… !

                   Mos o i Madhi Zot…!

*Autori është studiues i religjioneve