Gani Mehmetaj: Si na zuri shpërthimi i Çernobilit në kufi me Ukrainën?

Shënime të pabotuara

Si na zuri shpërthimi i Çernobilit në kufi me Ukrainën?

Nga Gani Mehmetaj

26 prill 1986

Shpërthimi i centrali bërthamor të Çernobilit me 26 prill 1986 na zuri në kufi me Ukrainën. Me një grup gazetarësh të së përditshmes "Rilindja" të Prishtinës, kishim udhëtuar nga kryeqyteti i Kosovës, nëpër Serbi e Hungari, ndërsa bëheshim gati të futeshim në Ukrainë- Bashkimin Sovjetik. Sipas planit tonë natën e parë do ta kalonim në Kievë, kryeqytetin e Ukrainës. Një ditë më vonë do të shkonim në Moskë e Leningrad. Por lajmi për shpërthimin e centralit bërthamor ishte i papritur e shqetësues, nuk i dinim përmasat e shpërthimit, nuk e dinim as si duhej të silleshim në situata të tilla. Kurrë s’kisha dëgjuar për Çernobilin, as për centralin bërthamor. Më vonë mësova më shumë se për cilindo qytet a vendbanim sovjetik. Nuk e di kush e dha lajmin: BBC-ja, Zëri i Amerikës apo ndonjë agjenci hungareze.

Edhe udhëheqësi i autobusit, ku ishim me grupin nga Serbia, na tha se diçka ka ndodh në Çernibil. Femrat e gazetës "Rilindja", që ishin me neve, nisën të shqetësoheshin, disa këmbëngulnin të ktheheshim menjëherë, disa ishin në mëdyshje, një grup kërkonte sqarime, por askush nuk dinte më shumë nga ajo që na thanë. Nuk kishim si të telefononim në Prishtinë. U bë një situatë e nderë. Dikush tha se mbase nuk është punë serioze, më shumë mund të jetë zhurmë mediesh. Apo mbase donim ta ngushëllonim vetën, sepse nuk të jepej rasti shpesh të vizitoje Bashkimin Sovjetik. Shumica prej nesh i kishin ra Evropës Perëndimore trup e tërthor, madje kishin qenë edhe në Çekosllovaki, Poloni e Hungari, por Bashkimi Sovjetik ende ishte prapa perdeve të hekurta.

Sidoqoftë, ne u futën në aventurën e rrezikshme që të vazhdonim ekskursionin. Por që në fillim kërkuam ta ndryshonim vendqëndrimin, në vend të kalonim natën në Kievë, në hotelin që e kishim rezervuar, propozuam të vazhdonim drejtë Moskës. Edhe shëtitjen dy-tri orësh nëpër qytetin e Kievit e bëmë më shumë droje e frikë. Rrugët ishin shkreta dhe të braktisura, shurdhëria e heshtjes na la pa frymë. Ndonjë kalimtar i rastit na shihte i hutuar, mbase pse ishim të huaj, sepse në Bashkimin Sovjetik, nuk shkonin shpesh turistë, apo pse habiteshin që erdhëm në kohë të pakohë. Kur dikush u përpoq të pyeste kalimtarët e rastit, s'mori përgjigje, ose kaluimtarët rrudhnin supet. Iu afruam hotelit ku duhej të bënim natën. Prapë shurdhëria e korridoreve na shqetësoi.

Nuk dukej Kievi qytet fantazmë, por nisi të me frikësonte. Pamjet trishtuese nga filmi "Stalker" i Tarkovskit me dolën para sikur ngjarja të qe zhvilluar këtu afër diku. Nuk me kujtohet nëse morëm diçka për të ngrënë në shitoret gati të zbrazëta, apo vazhduam me rezervat e pakta ushqimore që kishim. Por u larguam të frikësuar.

Udhëtuam gjithë natën me trenin e vjetër rus, tren të dal mode, me kupetë e mbushur si të filmin "Dr Zhivago", sipas romanit të Boris Pasternakut. Udhëtarët rusë në vagonët e bagëtive më ngjanin në muzhikët e Gogolit, të veshur keq dhe të humbur në kohë . Disa prej tyre na e lëshonin shikimin me shpërfillje, të tjerët na i gapërronin sytë si të kishin zbritur nga një planet tjetër. Pas hutimit të parë na sistemuan në kupe të veçanta. Ndërsa na orientonin tutje kompozicionit të trenit, vazhdimisht na ndiqte fjala e konduktorit "davaj, davaj". Këtë fjalë e dëgjova edhe të nesërmen, në mëngjes kur duhej të zbrisnim nga treni. Asnjëri prej nesh nuk e dinte rusishten, ndërsa nga "sovjetikët" që takuam nuk dinte askush ndonjë gjuhë tjetër. Njëri nga kolegët u përpoq të merrej vesh polonisht dhe mori një gjysmë përgjigje të druajtur. Në Ukrainë kishte edhe polakë.

Gati tërë natën ndenjëm zgjuar duke kënduar e duke pirë, me shumë e sforconim këngën dhe i shpeshtonim gotat e rakisë që ta harronim Çernibilin, veçmas t'i harronim pasojat e këtij shpërthimi. Treni ndalej nëpër disa stacione, udhëtarët zbrisnin e hipnin të tjerë. Një serb i Nishit që përpiqej të kuptonte më shumë vendësit, duke folur pak rusisht e pak serbisht, na tha i habitur se këta nuk e paskan idenë çfarë ka ndodhur në Çernobil. Kjo një herë na shqetësonte, por pastaj nisnim ta ngushëllonim vetën, mbase nuk është asgjë përderisa këta nuk brengosën. "Sovjetikët" e racave të ndryshme që përftonin nëpër korridore ishin botë e pakuptueshme dhe e padepërtueshme.

Treni turfullonte si kafshë e plagosur derisa çante errësirën, unë shihja nga dritarja duke u përpjekur të hamendësoja nga binte vendi ku pati një shpërthim, një grup gazetarësh këndonte këngën pikëllimtare "Mora rrugën për Janinë", në heshtje përpiqesha të rikujtoja një legjendë ruse a një film që paraqiste perëndinë e stepave duke i fryrë bulçitë dhe e shkretonte çdo gjë që i dilte para. Për t'i dëbuar këto pamje të trishta, e rrëkëlleja edhe unë ndonjë gotë raki dhe u bashkohesha në këngët e pikëlluara.