Arshin Xhezo: Shpëtimi i hebrenjve në Shqipëri

SHPËTIMI I HEBRENJVE NË SHQIPËRI ËSHTË VEPËR E TË GJITHË SHQIPTARËVE.

NGA ARSHIN XHEZO

Në pranverën e vitit 2005 erdhi në Shqipëri,- e pas pak muajsh, shkoi edhe në Kosovë, - fotografi amerikano-hebre, Norman H.Gershman, drejtor i Fondacionit Islamik, të quajtur “Besa”.

Fillimisht, në Tiranë, pastaj, edhe në qytete të tjera të Shqipërisë,-Berat, Krujë, Shkodër, etj.,-sipas një liste që kishte me vete,- zoti Gershman kërkonte dhe fotografonte qytetarë, dëshmitarë nga familje që kishin strehuar e shpëtuar hebrenj gjatë Luftës së Dytë Botërore, ose pasardhës të tyre; por vetëm myslimanë, për nga besimi fetar, dhe me ta të krijonte një ekspozitë fotografike dhe një album të veçantë, më vonë.

“Arsyeja, pse jam fokusuar tek myslimanët në Shqipëri, - tha zoti Gershman,- është se bota, jashtë kësaj dhome, as nuk e di që shqiptarët janë një vend mysliman”, se “Besa” e tyre, Zoti, Miku, për ta janë të shenjtë, dhe kjo është arsyeja që kanë shpëtuar nga vdekja e sigurt qindra e mijëra hebrenj; të gjithë.

Ndoshta, pikërisht për këtë arsye, pra, që ekspozita dhe albumi duhej vetëm me foto mysimanësh, pothuaj, të gjithë ata që janë fiksuar nga aparati fotografik apo kamera e tij, kanë në duar nga një Kuran, ose nderojnë sipas ritit Islam. (Me sa duket, është zakon i vjetër fotografësh, që neve na kujtojnë ata të Komunales së dikurshme, të cilët, “të rregullonin” vetë, dhe,- para se të shkrepnin aparatin, nuk harronin kurrë të të këshillonin: “Qesh pak?!”

Albumi-libër, ose libri-album, me titull “Besa” nga “Shqipëria myslimane” doli, dhe me akoma më shumë shpëtimtarë “myslimanë shqiptarë”, dhe fillimisht u reklamua në një turne në Mbretërinë e Bashkuar.

Pak më vonë, për librin “Besa” dhe për “Shqipërinë myslimane” u shkrua në gazetën e madhe gjermane “Die Ëelt” (“Gjatë pushtimit gjerman, myslimanët shqiptarë shpëtuan gati 2000 hebrenj”. (“Die Ëelt, 2011). Pastaj, mbi bazën e librit u përgatit një film, “Besa”. Premtimi”, kuadrot e të cilit, me shpëtimtarët e hebrenjve,-pothuajse të gjithë, po ata qytetarë myslimanë shqiptarë me Kuranin në duar apo duke nderuar në ritin Islam, u shfaqën edhe në rrjetin e njohur CNN, emision, të cilin, më pas e mori dhe e transmetoi edhe Top-Channel-i ynë.

Askush nuk e vë në dyshim qëllimin e mirë të zotit Gershman, dhe për këtë duhet falenderuar. Por, ndërsa është krejt në të drejtën e tij të punonte për Fondacionin Islamik britanik, i cili, për motivet e veta kërkon t’i tregojë botës “një model islami”, kjo gjë nuk ka arsye të bëhet duke deformuar historinë me të pavërteta apo gjysmë të vërteta, të cilat janë edhe më të dëmshme se gënjeshtrat.

Vitin e kaluar, një fotoreporter, i njohur në botë për fotot dhe ekspozitat e tij me ngjarje dhe njerëz të veçantë, u befasua në Korçë, nga fakti se në këtë qytet, të “Shqipërisë myslimane”, sipas tij, myslimanët pinin birrë, por pinin edhe së bashku me të krishterët dhe në të njëtin vend, në “Festën e Birrës”.

Gazetari që e intervistoi mund t’i tregonte një gjë që e dinë të gjthë, se myslimanët e Shqipërisë , janë po aq, e ndoshta, edhe më “ustallarë” si pijetarë, se të krishterët e këtij vendi; pinë birrë, verë, raki e ç‘tu zerë dora.  Pastaj, në Shqipëri është kaq e madhe përzierja e martesave mes besimtarëve të feve të ndryshme, saqë  myslimanë, ortodoksë, katolikë, ungjillorë, madje, edhe jahudinj, i  gjen bashkë edhe brenda një familje dhe jo vetëm në “Festën e Birrës”.

Eshtë më se e vërtetë, se në Shqipëri ka  pasur dhe ka një Islam normal, madje, edhe model, dhe se nga familjet myslimane janë strehuar e shpëtuar qindra e mijëra hebrenj gjatë Luftës; është e vërtetë, gjithashtu, se institucione të tilla tradicionale, si “Besa”, “Mikpritja” etj., kanë luajtur një rol të jashtëzakonshëm, edhe në strehimin e shpëtimin e hebrenjve gjatë pushtimit nazist. Por, ka një dokumentacion të bollshëm në arkiva, shtyp e libra, dhe ka ende gjallë dëshimitarë, që konfirmojnë të vërtetën e madhe e të bukur, se edhe strehimi e shpëtimi i hebrenjve është vepër, as vetëm e banorëve me besim mysliman, as vetëm e atyre me besim të krishterë apo bektashinj: është vepër e të gjithë shqiptarëve. Dhe, e një Shqipërie, as vetëm “myslimane”, as vetëm “e krishterë”, por e një Shqipërie, e cila, në të gjitha periudhat e shtetit shqiptar, që nga 1912-ta, me kushtetutë, shteti gjithmonë është shpallur e ka qenë laik, nuk ka pasur asnjëherë fe zyrtare, por një bashkëjetesë fetare dhe etnike, vërtetë në harmoni dhe model për shumëkënd.

Ndërkaq edhe strehimi dhe shpëtimi i hebrenjve, siç nuk është meritë e qytetarëve të vetëm njerit apo tjetrit besim fetar, nuk është as ekskluziv i institucionit të “Besës”, “Nderit”,  “Mikut” apo “Mikpritjes”.

Duke qenë e pamundur ta shpjegojnë shpëtimin e hebrenjve me tërë faktorët e vet; pra, duke e shpjeguar vetëm me “Besën”, kjo fjalë shndërrohet në magjike, të mistershme, vë në dyshim edhe të vërtetën, por edhe atë rol që vërtet kanë luajtur “Besa”, apo Mikpritja shqiptare. Por, gjithësesi, pa e tepruar, sepse, mikpritja për shembull, “nuk është cilësi përjashtimore e shqiptarit”. Ka edhe plot popuj të tjerë, madje, mjaft mikpritës.

E keqja është se, veç të huajve, këto fjalë përsëriten si slogane, më shumë, për fat të keq,edhe nga ne që, herë nga padija, herë nga kompleksi i inferioritetit ndaj të huajve, duartrokasim pa u menduar dy herë kur shohim ekspozita apo filma, me “Shqipëri myslimane”, “shpëtimtarët myslimanë” e të tjera të pavërteta, mjaft që i përgatisin e shfaqin të huajt sepse “propagandojnë imazhin tone”…

Ruajtja dhe përcjellja e kujtesës historike brezave, sidomos, per ngjarje të tilla si Fashizmi, Komunizmi apo Holokausti ndaj hebrenjve, që i sollën trauma të mëdha njerëzimit, nuk është çështje erudicioni apo thjesht grumbullimi i fakteve.

“Ata që harrojnë të kaluarën janë të dënuar ta përsërisin”,-shkruan Franc Kafka.

Por “si ta ruajmë?”- Kjo, duket,është çështja.

Trajtimi i cekët, i njëanshëm, parcial, me gjysëm të vërteta dhe pa analiza të shkaqeve e pasojave siç po ndodh shpesh edhe me shpëtimin e hebrenjve në Shqipëri gjatë luftës së Dytë Botërore, që ua atribuon atë vetëm besimtarëve myslimanë apo e bën eskluziv të institucionit tradicional të “Besës”, “Nderit”, apo “Mikut”, pra kur nuk bëhet bindës, e shndrron historinë në mit,- shansi dhe dhurata e mezipritur për antisemitët dhe neonazistët e sotëm.

Këtu nuk është rasti për t’u zgjatur, sepse, me këto çështje janë marrë e duhet të merren më mirë, besoj, specialistë të fushës, por për rastin që flasim, ta monoplizosh shpëtimin e hebrenjve tek besimtarët myslimanë, veç injorimit të së vërtetës historike, është edhe aspekti etik, moral. (Sa keq do të ndiheshin, në rradhë të parë, vetë ato familje myslimane që sakrifikuan për hebrenjtë, para fqinjit, shokut e mikut të tyre të krishter, që bëri të njëjtën sakrificë).

Dhe, mbi të gjitha, kjo mungesë përgjegjësie, dashur pa dashur, provokon përçarje tek qytetarët, besimtarë të feve të ndryshme.

“Ideja se feja jonë është më e mira, është më e pastra, nga këndvështrimi antropologjik është një mit,- shkruan Akbar Ahmed, shkencëtar islamik në Universitetin amerikan në Uashington. – Krijimi i urave ndërmjet religjioneve është një imperativ, nëse dëshirojmë të mbijetojmë në shekullin XXI”.

Myslimanët e të krishterët, në Shqipëri janë “vëllezër Siamezë”, historikisht, në shekuj. Edhe punët e bukura, edhe punët e shëmtuara, i kanë bërë bashkë. Edhe Shqipëria vet, megjithëse nuk është as “Shqipëri myslimane”, as “Shqipëri e krishterë, dhe, sidoqë gjeografikisht është në Europë dhe me identitet europian, nuk po arrin ende të bëhet europiane me standardet e sotme, për përgjegjësinë e të gjithëve, e jo qytetarëve të njërit besim apo tjetrit.

Në këtë udhë të fatit të përbashkët, edhe shpjegimi i shpëtimit të hebrenjve është një shpjegim, besoj, realist vetëm po të analizohen të gjithë faktorët, të cilët janë komplementarë dhe kanë në themel mbijetesën dhe interesa, së pari, kombëtare, jetësore dhe ekonomike të të gjitha komuniteteve.

Disa prej tyre, mendoj se janë:

1-Fqinjësia e hershme dhe e gjatë. Hebrenjtë, sikurse grekët, janë fqinjët më të vjetër të shqiptarëve. Ata kanë ardhur që nga shekujt II-I, para Krishtit, dhe fqinjërimi mëse dymijëvjeçar është në bazat e kësaj miqësie, që reflektohet edhe në solidaritetin e mëvonshëm.

2-Hebrenjtë kanë ardhur jo si pushtues, por si emigrantë, hallexhinj, dhe për këtë arsye shqiptarët u kanë bërë vend e u kanë ardhur në ndihmë, sikurse me vonë, edhe emigrantëve grekë, serbë, maqedonas, vllehë, etj.

3-Në vitet kur hebrenjtë emigruan në viset shqiptare, ka pasur ende toka të lira e pjellore në faunë e florë; po ashtu, edhe nevoja të vendësve për krahë pune, sidomos, në ato zanate që ishin specifike për ardhësit.

Ky, besoj, është edhe një nga shkaqet kryesore nga i cili “përfituan” e “përfitojnë” kudo në botë emigrantët më të hershëm, sepse, siç dihet dhe shihet më qartë aktualisht, për shkak të komunikimit intensiv e globalizimit në tërësi, “pritësit”, sa vjen e “ngushtohen” edhe vet në territore e në pasuritë e tyre kombëtare.

4-Hebrenjtë gjetën në vendin tonë një traditë të konsoliduar të bashkëjetesës etnike dhe fetare, dhe pa gjurmë të antisemitizmit.

5-Vendësit mikpritës nuk ishin fanatikë në fenë dhe ritualet e tyre, dhe e pranonin “të ndryshmin” të ndryshëm, edhe në besimin fetar, së bashku me ritualet dhe objektet e tyre të kultit, që i mbronin dhe i respektonin, njëlloj si të vetat. Perandori i famshëm Kostandini i Madh që njihet si Kostandini nga Iliria, shkruan:”Ne dëshirojmë me gjithë shpirt, që, të gjithë njerëzit të adhurojnë dhe të besojnë atë fe që duan”.(Michael Grant:”Kostandini i Madh nga Iliria”, Sh.B.”Bakus”, Tiranë, 2004,Fq.180)

6-Shqiptarët kishin doke e zakone të tilla, si institucioni i “Besës”, “Nderit”, “Mikut” etj., të cilat inkurajonin tek ardhësit hebrenj, sikurse edhe tek ata të komuniteteve të tjera, sigurinë e jetës, nderimin, respektin për ta, për kulturën dhe fenë e tyre. Kjo është një cilësi e vyer dhe e njohur e etnotipit shqiptar.

7-Hebrenjtë e shpëtuar nga nazistët në vitet 1943-1944,për shqiptarët, nuk ishin “përvoja” apo “prova e pare” e solidaritetit njerëzor dhe e sakrificës për tjetrin në hall e në fatkeqësi. Vetëm pak muaj më parë (pas 8 shtatorit të vitit 1943, kur kapitulloi Italia fashiste), shqiptarët e “harruan” armikun që i pushtoi e i vrau, dhe strehuan e shpëtuan rreth 20 mijë ushtarë dezertorë italianë që mbetën  rrugëve e në pikë të hallit.

8-Antifashizmi shqiptar dhe lufta Nacional Çlirimtare, jo vetëm e inkurajoi mbrojtjen dhe shpëtimin e hebrenjve, por edhe vetë shpëtimi i hebrenjve u bë një nga shfaqjet, aspektet e bukura të antifashizmit shqiptar.

Në Shqipëri, bashkë me shqiptarët, kanë banuar e banojnë edhe komunitetet e grekëve, maqedonasve, vllehëve, romëve, etj., dhe, natyrisht, solidariteti e sakrifica edhe për ta do të ishte krejt e njëjtë si ajo ndaj hebrenjve, nëse ata do të ndodheshin në kushtet e tyre, pavarësisht etnisë e besimit fetar.

Sikurse individët, edhe shtetet e kombet vlerësohen, sidomos, nga kultura e konsensusit.

Institucioni i bashkëjetesës dhe harmonisë fetare dhe etnike në Shqipëri është një konsensus i madh dhe i vyer historik, i arritur gjatë shekujve dhe, sigurisht, me kostot përkatëse. Ky konsensus nuk është, thjesht, një besë, një betim individësh, aq më pak, një bashkim e shtrëngim duarsh i krerëve të institucioneve fetare, siç i shohim në qëndrime protagonistësh, në foto e ekrane televizionesh. Nuk është një marrëveshje ceremoniale “titullarësh” e politikanësh, pasuar nga firmat e vulat përkatëse.

Konsensusi i madh i bashkëjetesës, apo harmonisë etnike dhe fetare në Shqipëri, i shqiptarëve mes vedi, së pari, por edhe me “të ndryshmit” që bashkuan fatin me ta, si çdo konsensus i vërtetë e jetëgjatë, është themeluar e ngritur mbi bazë interesash jetike, ekonomike, të mbijetesës, ekzistenciale, ku dallojnë, sigurisht, ato kombëtare, e bashkë me to, edhe interesat kulturore, fetare, morale, etike, etj.

Meritë e shqiptarëve është, se kanë  ditur, jo vetëm të ndërtojnë e ruajnë konsensusin mes tyre, por edhe t’ua mësojnë këtë kulturë konsensusi edhe ardhësve, “jabanxhinjve” me kultura e besime të ndryshme. Por, edhe ardhësit, “të ndryshmit” kanë pasur meritën ta përvetësojnë këtë kulturë.

Platforma e Rilindjes sonë Kombëtare, që frymëzoi edhe dashurinë e “shkuarjen” edhe “me serbë, grekë e bullgarë”, siç shkruan Naim Frashëri, gjen, besoj, mishërimin më të bukur tek një nga poezitë më të bukura “Himni i Flamurit”, të Fan Nolit,  poet, historian, përkthyes, muzikolog, ish-kryeministër, por edhe themeluesi i Kishës Ortodokse Autoqefale Shqiptare:

“Flamur që linde Shën Konstandinin,

Pajton Islamin me Krishtërimin,

Shpall midis feve vllazërimin,

Flamur bujar për Njerëzi”

Eshtë me shumë interes njohja e teksteve të himneve kombëtarë të popujve të botës. “Himni i Flamurit”, i botuar në vitin 1926 nga Noli, më ka nxitur të shoh disa prej këtyre teksteve. Jo pak prej tyre janë tepër agresivë dhe me një fjalor morboz: “kocka”,”gjak”,”varre”. Nuk besoj, se teprohet, po të them se “Himni i Flamurit” i Nolit është më i bukuri dhe më i emancipuari, që njoh, i denjë për Europën e sotme të Bashkuar.

“Nacionalizmi shqiptar është sekular”, -vëren me të drejtë analisti dhe njohësi i mirë i Ballkanit, Janush Bugajski.

Në Europën e sotme, “pa viza”, bashkëjetesa në diversitetin etnik, fetar, gjuhësor, kulturor është kriter civilizimi dhe kulture, kusht ekzistence.

“Shtetet unifetarë janë të vjetëruar për Europën moderne”,-shkruan Karl Poper.

Shqipëria nuk ka nivelin e Greqisë, madje, as të Serbisë, megjithë krizën në këto shtete. Por, nuk të duket aspak normale që, megjithë ardhjet e mijëra emigrantëve çdo vit, sidomos nga vendet e Lindjes, ku shumica janë të besimit mysliman, statusi unifetar, thuajse, nuk preket. Vetëm shifra prej rreth 800 mijë emigrantësh shqiptarë që kanë emigruar në Greqi, e ku shumica janë të besimit mysliman, do ta ndryshonte këtë përqindje. Për dekada të tëra në Athinë, në kryeqytetin e vendit nuk lejohej të ndërtohej, të paktën, një xhami e vetme.

Shqipërisë dhe shqiptarëve u mungojnë shumë gjëra, por këtë pasuri, këtë “prioritet” e ka, sidoqë nuk është në listën e “12 prioriteteve” të Bashkimit Europian. Eshtë ndoshta, nga rastet tepër të rralla, kur, me bindje e jo pa krenari, të thuhet e të shkruhet fjala “model”.

Në Shqipërinë, me, së paku katër besime fetare, dhe që nuk ka njohur kurrë luftra me motive fetare, janë dukur e duken absurde luftra të tilla, si ajo gjysmëshekullore në Irlandën e Veriut, midis protestanëve e katolikëve, ku u vranë, më së paku 4000 njerës. Po kështu, sherri e lufta në Irak, mes sunitëve e shitëve; Qiproja e ndarë në “greke’ e “turke”, etj.

Shqipëria, megjithë sëmundjet që ka, nuk vuan nga sëmundja e Daltonizmit. Syrit të një shqiptari do t’i dukej monokron e monoton një qytet “bardhezi”; me vetëm xhamija, apo me vetëm kisha; vetëm me veshjet e zeza të klerikëve  të krishterë, apo me vetëm ato bardhezi apo vetëm jeshil të klerikëve myslimanë apo bektashinj.

Bashkëjetesa dhe harmonia fetare dhe etnike ka bërë që qytetet tona, sidoqë, ende, jo si qytetet më të pasura të Europës, t’u ngjajnë galerive të artit, ku, bashkë me ngjyrat kombëtare, të rrinë bukur e në harmoni të plotë edhe ngjyrat e “të tjerëve”; vepra arti e monumente kulture. Bashkë me kishat, xhamijat e teqet, edhe sinagogat hebreje, aq sa ka lënë pa shkatërruar barbaria e pushtuesve, sidomos, pushtuesi i fundit, nazistët gjermanë, të cilët, vetëm hebrenj vranë rreth gjashtë milionë në botë, gjatë Luftës së Dytë Botërore.

Në Shqipëri, siç dihet, u shpëtuan të gjithë hebrenjtë, ndërkohë që, në fund të luftës së Dytë Botërore, rezultonte që, komuniteti hebre ishte shumëfishuar, në krahasim me paraluftën.

Ndërkaq, dokumentet tregojnë,  se Berati është qendra që priti dhe shpëtoi më shumë hebrenj. Që nga viti 1941 e në vijim, qyteti i Beratit priti rreth 600 hebrenj të ardhur nga Kosova; 94 familje dhe 87 individë, të cilët gjetën strehë e shpëtim në popull. Berati shpëtoi, jo vetëm “hebrenjtë e vet”, rezidentë, por edhe ata të ardhur nga Europa Qendrore e Ballkani, duke u bërë kështu, një rast tepër i veçantë edhe në botë.

Kjo shpjegohet me të gjithë ata faktorë që u përmendën, por do të veçoja bashkëjetesën shembullore fetare dhe etnike, të cilën e sheh cilido  fare lehtë në vetë qytetin, që është i tëri “galeri arti” :kisha të mrekullueshme, me themele në Mesjetën e hershme, me arkitekturë befasuese, brenda të cilave mund të shohësh piktura murale dhe ikona mahnitëse; xhami, e teqe bektashinjsh po aq të bukura.

Një toponimi e tërë dëshmon jetën dhe jetesën e hebrenjve:”Lagja e çifutëve”, “Varri i Çifutit”, “Qafa e Çifutit”. Këto, bashkë me dokumentet në arkiva, libra e dëshmitarët që ende  jetojnë, në banesat e të cilëve janë strehuar e shpëtuar gjatë luftës së fundit, i bëjnë hebrenjtë, të afërt e të përditshëm. Dhe, nuk janë ‘vetëm myslimanë” këta shpëtimtarë. Nga 38 familje e individë që u nderuan nga Bashkia e qytetit, 18 janë të besimit të krishterë, përveç shumë familjeve të tjera, nga të gjitha besimet fetare. Këta “Fisnikë”, nuk janë as në listat e Bashkisë, ndoshta, as në Muzeun e Holokaustit në Izrael, por ata janë në Berat e në Shqipëri.

Bashkëjetesa dhe harmonia fetare i ka bërë bashkë edhe në sakrifica të kësaj natyre, siç janë bashkë, madje, edhe të përzjera në lagje edhe kishat e xhamijat.

Në lagjen “Mangalem”, përshembull, ku kanë banuar, kryesisht, familje të krishtera, është një xhami që quhet “Xhamia e Beqarëve”.

Rruajtja nga të gjithë e objekteve të kultit është një kulturë e hershme. Duket “çudi”, se si, gjatë pesë shekujve të sundimit osman, kishat dhe veprat e artit brenda tyre janë ruajtur të paprekura.

Arti ekumenik në Berat, sikurse dhe në gjithë Shqitparinë e që, shfaqet në veprat e artit mesjetar, dëshmon edhe për artistë të mëdhenj, por njëherësh, dëshmon edhe bashkëjetesën qytetare.

Për të përmendur vetëm një, afreska e piktorit të madh të Mesjetës, Onufrit në Katedralen e Shën Mërisë, në lagjen “Kala” ka në qendër një klerik të krishter dhe një klerik mysliman, duke biseduar.

Asnjë proces penal apo civil për çështje fetare nuk gjen në Berat; në asnjë periudhë, në asnjë rregjim.

Në Berat, festat e besimtarëve të njerës fe, ishin e janë edhe të të tjerëve; për drekën e Pashkës përshembull, miq të ftuar të besimit mysliman, dhe anasjelltas, në festën e Bajramit të myslimanëve apo ato të Novruzit apo të “Hashures”, të bektashinjëve.

I lindur në këtë qytet, mua, atëherë fëmijë, më dukej gjëja më normale që ne kishim aq shumë festa. Gati çdo javë kishim festa, sepse shkonim te shtëpitë e shokëve të lagjes e të klasës me fe të tjera, sikurse vinin edhe ata tek tonat. Vonë e mora vesh, se bota nuk e kishte kështu.

Ka edhe plot fakte, detaje e dokumenta që, vërtetë, befasojnë gjithkënd, por, në fund do të doja të citoja një dokument, më saktë, një Ferman. Eshtë Fermani i Sulltan Abdyl Azizit, i cili e dërgon në Berat, në fund të shekullit XVIII, ose në vitin 1225, sipas Kalendarit arab:

“Me kërkesë të popullsisë myslimane dhe ortodokse të qytetit Beligrad Arnaut (Beratit shqiptar), urdhëroj ngritjen e Kishës së Shën Mitrit në qendër të këtij qyteti” (Sami Starova, Gazeta “Shekulli”, 21.08.2012).

Por, ndoshta, ende më i bukur  është lajmi që morëm këto kohët e fundit nga gazetari Marin Mema, në kanalin televiziv Top Channel, në rubrikën e tij, “Shqipëria tjetër”:

“Në fshatin Malibardhë të Kurbinit, banorët në shumicë myslimane kanë ndërtuar me kontributin e tyre një kishë për ata  pak bashkëfshatarë të tyre me besim katolik. Pas kësaj, këta të fundit, kanë vendosur të ndërtojnë një xhami, në shenjë mirënjohjeje për kishën që ua ndërtuan bashkëfshatarët e tyre myslimanë”.

“Malibardha duhet shpallur vend pelegrinazhi, për politikanët…”,-shkruante e vetmja gazetë “Dita” që e publikoi.

Besoj, se  është mirë të shkojmë të gjithë!...