Nijazi Ramadani: Kokajt - gjeografia, historia

Kokajt -Koka gjeografia, gjenealogjia, historia

Nga Nijazi Ramadani

•Dardha është një fshat në komunën Blerim në rrethin e Pukës të Shqipërisë. parapamje|Dardhë(Pukë).Dardhë (Pukë) është një vend në fshati (Dardhë (Pukë) në rrethin e Shkodrës të Shqipërisë

1. Kokaj me antroponimin Koka nga vendi Dardhë (Pukë)

Në vitet '80-ta të shekullit XX vendbanimi Dardhë (Pukë) arrinte në 300 shtëpi. Dardhë (Pukë) ka qenë e banuar që në lashtësi. ... Vllaznitë janë Kokaj e Bibaj. Nga Kokajt janë vllaznitë: Çela (Çelakaj), Selmani (Selman), Margjeçi (Margjeç). Nga Bibajt janë vllaznitë: Pali ... Shqipëria etnike / shqip / nr.143[1]

Tuma supozohet se është e shekullit VI, p. e s. ku janë gjetur importe të vazove greke...Lluga e Becit, Livadhi i Din Imerit, Livadhi Kokajt Kabashit, Kodrat e Kokajve,Bunari i Avdisë, etj. 2 Dardhë (Pukë) Dardhë(Pukë) Kokajt nga fshati Dardhë (Pukë shtrihen në verilindje të Pukës, në të majtë të Drinit, përballë Berishës së Radogoshit e Bytyçit (Tropojë), Lugut të Bytyçit. Në vitet '80-ta të shekullit XX vendbanimi Dardhë (Pukë) arrinte në 300 shtëpi [2] .

Dardhë (Pukë) ka qenë e banuar që në lashtësi. ... Vllaznitë janë Kokaj e Bibaj, nga Kokajt janë vllaznitë: Çela (Çelakaj), Selmani (Selman), Margjeçi (Margjeç). Nga Bibajt janë vllaznitë: Pali ... Shqipëria etnike / shqip / nr.143. Në lartësinë e udhës automobilistike, nga Qafa e Shkambit vizitorit i shfaqet përpara sysh një fushëpamje madhështore: Qebiku në të majtë të lumit, poshtë Pjashtog (dikur një fushë e gjerë dhe shumë pjellore tani e përmbytur nga Drini)- Bregu i Dardhës me Vaun; Tejdrinja duke filluar me Hasin, Bytyçin, Pla e Gash, Sernica me Krasniqe dhe më në 12 3 KURBINI thellësi Alpet.

Dardha pasqyrohet për here të pare në dokumentet osmane, ku del në trajtën Darda. Më 1529 – 1536 shënohet me 13 zjarre (shtëpi). Me 1571 dhe 1591 shënohet me 10 shpi. Siç shihet për 60 vjet nuk ka rritje, përkundrazi pakësim shtëpish. Edhe pas afro nje shekull e gjysmë, më 1671 Don Stefano Gaspari rregjistron vetëm 12 shtëpi me 130 frymë. Nga këto të dhëna shihet se Dardha, si dhe fashatra të tjera të Pukës, kanë pësuar dëme të mëdha e shkatërrime gjatë shek. XV – XVII.[3] Në fundshekullin e XIX katundi i Dardhës është njohur me 80 shtëpi.

Në vitet “80 të shekullit XX Dardha arrinte në 300 shtëpi.[4] Dardha ka qenë e banuar që në lashtësi. Edhe emri është me origjinë ilire. Prof. Eqerem Çabej në “Studime etimologjike në fushën e shqipes”, III. Tiranë, 1987, shpjegon: “dardhë, f. këtë fjalë e lidhin që prej Hahnit e këtej me emrin e popullit dardan e të vendit të tyre Dardania … e mbarë shqipes”.Dardha[5] Livadhet e Kokajve të Kabashit Ura e Vezirit, pranë Kukësit

3 Kurbini KURBINI Tribuna Shqiptare[] Rrjolli: Shkruante se...Kokajt të besimit katolik ish nga shekulli i katërt pas lindjes së Krishtit hyjnor! Ndër vite u ngrite flamuri i Skenderbeut mbi vidhin e madh të Kokajve. Perroi i Kokaj Livadhet e Kokajve të Klaiqit Livadhet te Kokajt të Gjilanit shpalosnin Flamurin e Kastriotit. ... Sipas gojëdhënave: Kështjellën e pat rindërtuar ushtria e Gjergj Kastriotit - (Skënderbeut) para një beteje antiturke, që quhet Beteja e Kirit. Po sipas gojëdhënave, kjo kështjellë priti vetë Skënderbeun, që për nder të tij ranë fuqishëm këmbanat e kishës së Shën Gjergjit të Ballexës, që thuhet se u dëgjuan deri larg në fshatrat e Krajës. Kjo pra tregon për rëndësinë që kishte në luftën kundër osmanllinjve Malësia e Madhe,3 4 Rrjolli Rrjolli me vetë pozitën gjeografike dominuese, si dhe me vetë zhvillimin e kësaj treve, ku shpesh flitet se këtu preheshin pará (lekë), e prodhohej baruti. Duhet theksuar se pas pushtimit Turk, kjo kështjellë thuajse u shkatërrua, aq sa këtu banonin vetëm 4-5 familje. Për kështjellën në qytezën e Ballexës, sipas gojëdhënave flitet se shërbente si vend që mblidheshin të gjithë burrat e mençur të Malësia e Madhe për të organizuar besëlidhjet e tyre, e vendi ku takoheshin quhej Çang, ku edhe sot e kësaj dite, malësorët e quajnë këtë "Kështjellë", "Forca e Lekëve" (shqiptarëve Verior". Edhe në kohën e Balshajve, kjo kështjellë ishte përdorur si vend strehim (Rrjolli) [6]. Në Rrjoll është një lagje, në Rrjoll ka pasur një qytetërim të pashoq e që ka lulëzuar në mesjetën e hershme e deri ato të Lezhës, Durrësit e Drishtit etj. Rrjolli ka qenë i përmendur për mullinjtë e tij, të shumtë e modernë për kohën, ku përmenden mbi 40 mullinj. Këtë fakt e vërteton më së miri edhe mbiemri Mullisi në shumicë. Madje në Rrjoll gjindeshin Valanicat që përgatitnin shajakun, me të cilin bënin veshjet e tyre. Në një dokument të vitit 1881 thuhet se Rrjolli ishte bajrak në vehte me 163 shtëpi e 1310 banorë, ku të gjithë ishin katolikë .Për prejardhjen e Rrjollit ka shumë hipoteza, mendohet që ata që janë të ardhur nga Kuçi (shqiptarë). Në një dokument Osman thuhet se: Bajraktar ka qenë nga fisi (katolik) i Kokajve, (Kokë Leka)por duke qenë aleat me kryengritësit Dervishajt nga Shkodra kundër Vezirit, u zëvendësua me një musliman nga Kurtajt”. ……..

'Gojëdhananga historia e treguar prej fisit Kokajve: Aty thonë se i pari që u bë me një fe me turkun ishte marrë si humbje gjaku dhe fisi e nderi. Hasani, një ndër katër vëllazëritë të fisit, nga ata sa numërohen ndër krerët e fisit të Kabashit që donte të krijonte karrierë në hierarkinë e Osmane. Mirëpo, feja ua kishte prerë lakun dh, vendosi të ndërronte atë pa i pyetur krerët e fisit që lidheshin si mishi e thoi, edhe atë për një copë tokë që kishte marrë nga veziri. Ndonëse nga ajo kohë po kalonte qysh në kohën kur po e bënte një shekull, gati pas betimit që kishin bërë para të madhit Skënderbeu, për ta luftuar turkun në rrethin e Arbërisë veriore. Ishte i katërti i vëllezërve Kokë Leka të fisit që Hasani i kishte hatëruar shumë. Kokat të hidhëruar si një nga ata më zemërakët, thonë se tradita e paska kthyer në njeri që preu besën e Lekës. Hasani si denim do të lëshonte vendin për t’u arratisur për Kosovë. Pas një kohë, kur u bisedua me krerët e familjes së Hasanit, ai vet po e marrka vesh betimin e vëllait të madh, Kokë Lekës. Koka ke thye besën e fisit dhe ke kaluar në fenë e turkut që sipas hesapeve të fisit. Hasan Koka e dinte vetë sesa ishte zemëruar dhe fort i rreptë në këto hesape, sepse se duronte kush atë në fise si “kokë turku!”. Këtë e hetoi edhe vëllai tij, dhe pa një pa dy, ai vendosi që të largohet para se ta dëbonin. Një ditë prej ditësh mblodhën pleqësinë nga katër krerët e fisit dhe Kokën si kryeplak e priti me të keq këtë që Koka i vihet pas vëllait në pritë te Ura e Vezirit pran Kukësit,.. Më vonë takohen krerët e fisit. Në Kuvend u mblodhen pa qenë asnjë kundër se, Kokaj u shpallë fajtor përndjekjen dhe që Leqiti vëllain Hasanit. Kuvendi solli vendim se nuk i vihet prita vëllai pse kalon me fe tjeter, i thanë burrat e Kabashit. Kështjella Lekëve pa kurrfarë të keqe e vendosi t'i bëjë leqe duke ia hequr vendin pijetar të fisit të Kokës e t’ia jepte Qafës, vëllait të dytë sipas hierarkisë. Kokaj e humbi edhe vetë mbeti në dorën e pleqnarëve të tjerë. Megjithatë, nuk e lanë keq shumë. Ai mbeti me atë që u la vendi i plakut, që do të thoshte sipas Kanunit, kreun Vezirit, ndër katër pleqtë e fisit sa ishin në pleqësi në Kabashit. ...

Ja, historia e treguar nga fisi i Kokajve: Gjatë kohës së Gjergj Kastrioti {Skenderbeu… Malësia ende po i këndonte Kabashi me aq zë që kishte: Dy trima dy atdhetar, që i kishte Arbëria mbarë/ Njëri ishte Gjergj Kastrioti e tjetri Kokaj. Kokajt i takojnë besimit katolik(kishës bizantine dhe asaj naplitane) në veri dhe në jug, ndërsa prej shekullit XVI, ka pasur kalime në islam, shumica e atyre që tash shtrihen në Kosovë,Lugina e Preshevës Maqedoni dhe te Mali i Zi, si dhe diasporë. Nga jugu i Shqipërisë jep kushtrimin përmes shtypit të kohës:

Gjon DEDË KOKA, I DEKLAROI GAZETËS DRITA TË SOFJESË SE “KUR DËGJUAM TË SHTËNAT E PUSHKËVE TË VËLLAZËRVE TANË NË VERI PËR PAVARËSI EDHE NE U BASHKUAM ATYRE PËR LIRI E PAMËVARËSI..” Ja, si e përshkruan rapsodi shqiptar të Kënga epika e jonë, ngjarjet e më vonshme: Atje në Lidhjen e Prizrenit/ me Abdyl Frashërin e shumë patriot për t’i dalë Shqiptarisë zot [7] Pushka anëmbanë krisi/ u sulën hordhitë turke të Dervish Pasha/dhe kullave të Skurajve u vunë flakë përsëri e gjithë veriut me shpi për ship/ por nuk mposhtej zogu i shqipës/ as nuk mposhtejshin bijt e Kurbinit kurrënë luftën e vendosun për liri! - Gju për gju me Gjin Pjetrin/ Plakut ligjëvenës at Shtjefën Gjeçovi radhiste te Kanuni i Lek Dukagjinit/ Kanuni i maleve shqiptare dhe Patër Klement Milaj/shkruente historinë e Kurbinit shkruente për Gjin Pjetrin, për burra luftëtarë, për lufta e beteja, qysh nga Pllana e Zheja deri te Skuraj e Tallajbeja/ për burrat laçianë milotas/zhenjanë lesteras e shllaznianë/ malbardhas shkopetas gallatas/ gurrzakë e bregamatas / që në t’aguem të 28 nandorit mes Milotit t’ati viti vitit të ‘dymbëdhjetë mbi vidhin e madh të Kokajve shpalosnin Flamurin e Kastriotit me fjalën e rrebtë trimnore të Gjin Pjetrit dhe me krismen e gjashtës së tij mizore/ e të treqint pushkëve breshëri/ të treqint burrave luftëtarë / të Kurbinit e Krujës mbarë / Rroftë Liria/Rroftë flamuri kuq e zi! 5 Kokajt e Qeparoit dhe të Pilurit nga jugu në Himarë Koço Kokëdhima(shkruan editor i gazettes më tirazh më të madh në Shqipëri” Shekulli”): Nuk kemi shpjeguar akoma vetëm historinë e mëhallës së Dhimëgjonajve që janë Dhimegjonajt janë Korfiate nga Korfuzime prejardheje.... Kjo u krijua nga Dhimë-Gjoni. Ky ishte

6. FAMILJET ME ANTROPONIMIN KOKA - Qeparoi i vjetër nga Kërshavëza e Korfuzit. Ai ishte peshkatar dhe vrau një person e ra në hasmëri në vendin e tij. Erdhi vetëm në Qeparo dhe u vendos në një shpellë buzë detit në Skalomë. Qysh në shekullin e 16-të, që kur ka ndodhur kjo histori, edhe sot, shpella në fjalë quhet Shpella e Frëngut (shpella e të huajit, konsiderohet të jetë ardhur nga vendbanim Fushë/djegur, që pas vdekjes së Skenderbeut dhe rëniesë së shtetit të tij). Dhimë Gjoni, me kalimin e kohës, u njoh me fshatin dhe fshati e pranoi dhe i dha nuse një vajze vendi, me te cilën bëri Gjon Dhimën. Dhe kështu nisi Mëhalla e Dhimëgjonasve me Gumajt, Qesarajt, Kokajt, Kondajt, Merxhanajt, Mëhillajt, Stamatajt. Nga Kokajt ( që konsiderohen se janë vlonjat të ardhur nga rrethi i Vlorës, konkretisht nga vendbanimi Fushëdjegur, ku vetë një banorë i kësaj mëhalle (Kokaj), ku të gjitha fiset dhe familjet e tjera të fshatit tonë janë shqiptare të pastër prej vendi, prej gjuhe e prej gjaku. Ish-gazetarja e Shekulli-t, Lindita Çela, në muajin gusht të vitit 2012, u intervistua me njeriun me antroponiminKoka (Koço Koka),...(ishte nip i familjes të Dhimëgjonajt... por nuk i kuptoi mirë dhe i shkroi gabim shpjegimet dhe fjalët e tij për historinë e familjes së Xhorxh Tenetit. Koço Koka e shpjegoi historinë kështu siç është e vërteta. Historia dhe pema gjenealogjike e Dhimëgjonajve u shkrua nga Nine Guma, në fillim të shekullit të 20-të. Ai u vra në luftën italogreke. Gjatë bombardimeve italiane ra një predhë në shtëpinë e tij dhe e vrau. Pas tij, pemën gjenealogjike të Dhimëgjonajve e ka plotësuar dhe vazhdon ta mirëmbajë edhe sot nipi i Nines, miku dhe bashkëfshatari im Vasil Guma. Nine Guma Përmendet edhe sot për bletët e tij. Ai, në vitet ’30 kishte 200 koshere, që i mbante në Harcale. Koço Kokëdhima: Projekti 200-vjeçar grek për aneksimin e Himarës.Ne jemi dy popujt më të vjetër të Ballkanit dhe kemi jetuar gjithmonë si dy vëllezër e nuk kemi luftuar kurrë kundër njëri-tjetrit”,Kokëdhima u rikthehet rrënjëve të të parëve. Bën pemën gjenealogjike, kthehet shekuj prapa, te historia e të parëve të gjakut të vet që erdhën në të shkuarën e largët nga Tërbaçi i Vlorës për tu ngulur në Qeparoi (Himarë, jugu i Shqipërisë). Shih edhe: Vendbanimi i fortifikuar i Karosit Koço Kokëdhima: Ishte një ikje e detyruar, nën dhunën e pushtuesit Osman, për të mos dorëzuar fenë e krishterë. Për të hedhur rrënjë të reja atje lart në Qeparo, buzë Deti Jonit, mes shkëmbinjve, ullinjve më të vjeter të Kokajve në botë, vendasve që i pranuan për tu bërë pjesë e tyrja. Djali i Qeparoit, kthehet tu japë përgjigje atyre pyetjeve të famshme, që po një tjetër djalë himarjot, Petro Marko i famshëm bënte dekada më parë: Pra ç’jemi ne? Shqiptarë! Po pse e humbëm gjuhën? Ashtu edhe KoëoKokëdhima që sot ka përgjigjet e veta. Ka bërë dhe bën biznesmenin, botuesin dhe kësaj radhe provokon duke bërë studiuesin: sjell ritet, zakonet, doket, lojrat, mërgimin dhe mërgimtarët, luftërat dhe luftëtarët, vende dhe ngjarje për të ngulur në mendje të të gjithëve: Himara ka qenë, është dhe do të mbetet thjesht një tokë shqiptare. Ndërkaq, pos Kokajve të shtrirë gjithandej etnis dhe trungut shqiptare dhe diasporë-Kokajt e pilurjotet e kanë prejardhjen nga fshati i vjeter Pilurnë verilindje të fshatit të sotshëm, (Pilur). U larguan nga katundi i vjeter në vitin 1650. Pilurjotet ne fillim shkuan në Kastanë por shpejtë u larguan prej andej dhe u vendosën ne fshatin e sotshëm Pilur që ndodhen aty edhe sot e kësaj dite. Disa duan të thonë se ne jemi të ardhur, Kokajt janë të ardhur nga krahinat veriore të Mirditës, Dukagjini etj.Veshjet tradicionale- Veshja tradicionale Pilurjote është fustanella e famshme me xhamadan. Fiset e fshatit:Pilarjotet e fshatit Pilur janë fiset pos Kokajve, edhe Tavaj,Qesaraj,Gjinaj, Dedelagjaj,Gjikedhimaj, Dhramaj, Krekaj 6 Familjet me antroponimin Koka Kokajt janë shquar si një nga familjet e mëdha aristokrate shqiptare, të njohura ndryshe si oda ose oxhaqe, ndër të cilat më të rëndësishmet janë: KURBINITribuna Shqiptare, [8]

|MOTIVET DENOMINUESE NË ANTROPONIMINË KOKA - e të Kokaj-ve, se rrjedh nga familja e dikurshme feudale që kishte përjetuar lulëzimin më të lartë në periudhën e formimit të shtetit të Arbrit, si dhe gjatë periudhës së shtetit të Skenderbeut . Familja Kokaj nga etimologjia e emërtimi Koka (dialekti toskë) ka qenë e vendosur në Fushëdjegur të rrethit të Vlorës, Delvinë, Sarandë. Sipas diplomatit dhe historianit Mr.Vrion Koka(ish-ambasador në Budapest), pas rënies së shtetit të Gjergj Kastrioti - Skenderbeu janë depërtuar banorët e kësaj familje, shumica për Itali18 e vende tjera. Një vendbanimi me emrin Kokaj është në Fushën e Mbishkodrës në Shqipërinë Veriore * Mati në Veri të Koplikut, deri në një Lagje në Klaië të Lebanës, Kokajt e Gjilanit, Kaçaniku (Kokajt)19 .

Me të njëjtin emër quhet edhe përroi në qytetin Bajram Curr. Mati dhe Dibër, Malësia e Tuzit, Gjakovë, Shkoder, dhe Tiranë, si dhe te arbëreshet e Italisë dhe arnautet e Turqisë.5 Klaiqi është vendbanim në Dardaninë verilindore ( sot Serbia jugore) prej nga kishin ardhur banorët e katundi Kokaj. Nga ky vendbanim pra e kanë prejardhjen banorët e katundit Kokaj të Karadakut (Deklarime të studuesit mr. Vrion Koka, vlonjat, sipas të cilit që nga lashtësia ata janë shtrirë gjithandej etnis shqiptare). (Në këto intervista kanë qenë: historia e dhimbshme e përmendin shtegtimet drejt Italisë së shqiptarëve nga Kruja, Shkodra, kh janë dëbuar shumë familje me mbiemrin Koka/j .... çamërishtes të cilat i gjejmë tek pjesë nga monografia “Të folmet arbëreshe të...”, Vera Koka: Une jam nga Mati..! Mbimeri Koka eshte mbiemri i vajzerise ndersa Kurti i marteses..! Origjina e larget nga Vlora (Fushëdjegur) por qe edhe babai im eshte lind e rrit ne Mat.. te Origjina e Kastrioteve.. Në përshkrimin që i bëhet Kosturrit tek Origjina Sknderbeut dhe Kastriotëve përshkruhen edhe pozicioni gjeografik dhe lumejtqë kalojnë në brigjet e tokave të Kosturrit, gjë që nuk i ka asnjë vend tjetër....Si pas Fran Bardhit, kur Balsha i Shkodrës dikur u fuqizue më shumë, atëherë vllazëria e kastriotëve lëvizën e u larguan nga Kosturri. Thuhet se fillimisht zunë vend në Ujmisht të krahinës së Lumës, ku ndërtuan edhe dy-tre kala të vogla… Mandej udhëtuen duke lëvizur vazhdimisht e ndrruar vend, nga Luma e Kuksi në Dibër, mandej Mat, Krujë… e së fundi siç dihet Gjon Kastrioti u vendos ne Krujë. Koço Kokëdhima: Projekti 200-vjeçar grek për aneksimin e Himarës. Kokëdhima që sot ka përgjigjet e veta. Ka bërë dhe bën biznesmenin, botuesin dhe kësaj radhe provokon duke bërë studiuesin: sjell ritet, zakonet, doket, lojrat, mërgimin dhe mërgimtarët, luftërat dhe luftëtarët, vende dhe ngjarje për të ngulur në mendje të të gjithëve: Himara ka qenë, është dhe do të mbetet thjesht një tokë shqiptare.* Lufta e Kokajve dhe Mustafajve të Delvinës për pushtet. Vj.1704: Asgjë nuk e prishi qetësinë në tri ditët e para. Selim Bej Koka me të shoqen kishin vrarë veten. Krerët e tjerë të Delvinës, Gjirokastrës e Kardhiqit me Mustafa Pashën e Demir Dostin me familjet e tyre, nja gjashtëdhjetë rob, Ali Pasha nisi në Janinën. Rrjolli: Shkruante se...Kokajt të besimit katolik ish nga shekulli i katërt pas lindjes së Krishtit hyjnor! Ndër vite u ngrite flamuri i Skenderbeut mbi vidhin e madh të Kokajve. shpalosnin Flamurin e Kastriotit. ... Sipas gojëdhënave: Kështjellën e pat rindërtuar ushtria e Gjergj Kastriotit - (Skënderbeut) para një beteje antiturke, që quhet Beteja e Kirit. Po sipas gojëdhënave, kjo kështjellë priti vetë Skënderbeun, që për nder të tij ranë fuqishëm këmbanat e kishës së Shën Gjergjit të Ballexës, që thuhet se u dëgjuan deri larg në fshatrat e Krajës.Ja, historia e treguar nga fisi i Kokajve: Gjatë kohës së Gjergj Kastrioti{Skenderbeu...Malësia ende po i këndonte Kabashi me aq zë që kishte: Dy trima dy atdhetar, që i kishte Arbëria mbarë/ Njëri ishte Gjergj Kastrioti e tjetri Kokaj. Kokajt i takojnë besimit katolik(kishës bizantine dhe asaj naplitane) në veri dhe në jug, ndërsa prej shekullit XVI, ka pasur kalime në islam, shumica e atyre që tash shtrihen në Kosovë,Lugina e Preshevës Maqedoni dhe te Mali i Zi, Në një dokument Osman thuhet se: “Bajraktar ka qenë nga fisi (katolik) i Kokajve, (Kokë Leka)por duke qenë aleat me kryengritësit Dervishajt nga Shkodra kundër Vezirit, u zëvendësua me një musliman nga Kurtajt”.Më vonë takohen krerët e fisit. Në Kuvend u mblodhen pa qenë asnjë kundër se, Kokaj u shpallë fajtor përndjekjen dhe që Leqiti vëllain Hasanit. Kuvendi solli vendim se nuk i vihet prita vëllai pse kalon me fe tjeter, i thanë burrat e Kabashit. Kështjella Lekëve pa kurrfarë të keqe e vendosi t'i bëjë leqe duke ia hequr vendin pijetar të fisit të Kokës e t’ia jepte Qafës, vëllait të dytë sipas hierarkisë. Kokaj e humbi edhe vetë mbeti në dorën e pleqnarëve të tjerë. Megjithatë, nuk e lanë keq shumë. Ai mbeti me atë që u la vendi i plakut, që do të thoshte sipas Kanunit, kreun Vezirit, ndër katër pleqtë e fisit sa ishin në pleqësi në Kabashit. Kokajt nga fshati Dardhë (Pukë shtrihen në verilindje të Pukës, në të majtë të Drinit, përballë Berishës së Radogoshit e Bytyçit (Tropojë), Lugut të Bytyçit. Në vitet '80-ta të shekullit XX vendbanimi Dardhë (Pukë) arrinte në 300 shtëpi [9] . Dardhë (Pukë) ka qenë e banuar që në lashtësi. ... Nga historia e pavarësis shqiptare Vllaznitë janë Kokaj e Bibaj, nga Kokajt janë vllaznitë: Çela (Çelakaj), Selmani (Selman), Margjeçi (Margjeç). ''Vidhi i [[Kokaj]]ve''Që në t’aguem të 28 nandorit mes Milotit t’ati viti vitit të ‘dymbëdhjetë mbi vidhin e madh të Kokajve shpalosnin Flamurin e Kastriotit me fjalën e rrebtë trimnore tëGjin Pjetrit dhe me krismen e gjashtës së tij mizore/ e të treqint pushkëve breshëri/ të treqint burrave luftëtarë / të Kurbinit e Krujës mbarë / Rroftë Liria/Rroftë flamuri kuq e zi'',perudha e pavarësisë'' Ja si e përshkruajnë në epoken popullore, ngjarjet e më vonshme: “Atje në Lidhjen e Prizrenit/ me Abdyl Frashërin e shumë patriot për t’i dalë Shqiptarisë zot1 Pushka anëmbanë krisi/ u sulën hordhitë turke të Dervish Pashës/dhe kullave të Skurajve u vunë flakë përsëri e gjithë veriut me shpi për ship/ por nuk mposhtej zogu i shqipës/ as nuk mposhtejshin bijt e Kurbinit kurrënë luftën e vendosun për liri! Gju për gju me Gjin Pjetrin/ Plakut ligjëvenës at Shtjefën Gjeçovi radhiste Kanunin e Lek Dukagjinit/ Kanunin e maleve shqiptare dhe Patër Klement Milaj/shkruente historinë e Kurbinit shkruente për Gjin Pjetrin, për burra luftëtarë, për lufta e beteja, qysh nga Pllana e Zheja deri te Skuraj e Tallajbeja/ për burrat laçianë milotas/zhenjanë lesteras e shllaznianë/ malbardhas shkopetas gallatas/ gurrzakë e bregamatas / që në t’aguem të 28 nandorit mes Milotit t’ati viti vitit të ‘dymbëdhjetë mbi vidhin e madh të Kokajve shpalosnin Flamurin e Kastriotit me fjalën e rrebtë trimnore të Gjin Pjetrit dhe me krismen e gjashtës së tij mizore/ e të treqint pushkëve breshëri/ të treqint burrave luftëtarë / të Kurbinit e Krujës mbarë / Rroftë Liria/Rroftë flamuri kuq e zi. Rredhi i Mirditës, etj. Kokajt e Brashtës(Studime historike”. Nr. 1972, fq 128. dhe jo Kokajt pasi Kokaj janë shumica edhe në Rreth të Brashtës)11 Kolë Luka “Treva e Pjetershpanëve”, Studime Etimologjike, fq 148.24 - Def Osman i Rumelisë 1585, fl 340.] Vëllaznia Ndrevashajt, Vokaçi dhe Kokajt, viti 14856 7 ANTROPONIMI FAMILJAR KOKA Defteri turk, pas rënies së Shkodrës, osmanit kishin vendosur repartet ushtarake në Kalan e Mavriqit, Kështjellën e Pjetër Spanit, kur Brashta numronte 10 zjarre(Shtëpi-Familje dhe 1768 kur fshati Brashtë numronte 198 zjarre me 1048 frymë, prej vllazënisë Nrevashajt,Vukë Memës dhe Kokë Memës..fq.47- 48|SHOSHIissuu.com). Kokajt e Qeparoit dhe të Pilurit nga jugu në Himarë janë me të gjitha mëhallat e tyre me gjak dhe vend shqiptar. Kokajt ( që konsiderohen se janë vlonjat të ardhur nga rrethi i Vlorës, konkretisht nga vendbanimi Fushëdjegur, (Dhimegjonajt jane Korfiate nga Korfuzi.me prejardheje...ku vetë një banorë i kësaj mëhalle (Kokaj), ku të gjitha fiset dhe familjet e tjera të fshatit tonë janë shqiptare të pastër prej vendi, prej gjuhe e prej gjaku. Ish-gazetarja e Shekulli-t, Lindita Çela, në muajin gusht të vitit 2012, u intervistua Koço Koka, por nuk i kuptoi mirë dhe i shkroi gabim shpjegimet dhe fjalët e tij për historinë e familjes së Xhorxh Tenetit[10] . Koço Koka e shpjegoi historinë kështu siç është e vërteta. Historia dhe pema gjenealogjike e Dhimëgjonajve u shkrua nga Nine Guma, në fillim të shekullit të 20-të. Ai u vra në luftën italo-greke. Gjatë bombardimeve italiane ra një predhë në shtëpinë e tij dhe e vrau. Pas tij, pemën gjenealogjike të Dhimëgjonajve e ka plotësuar dhe vazhdon ta mirëmbajë edhe sot nipi i Nines, miku dhe bashkëfshatari im Vasil Guma. Nine Guma përmendet edhe sot për bletët e tij. Ai, në vitet ’30 kishte 200 koshere, që i mbante në Harcale.Koço Kokëdhima: Ishte një ikje e detyruar, nën dhunën e pushtuesit Osman, për të mos dorëzuar fenë e krishterë. Për të hedhur rrënjë të reja atje lart në Qeparo, buzë Deti Jonit, mes shkëmbinjve, ullinjve më të vjeter të Kokajve në botë, vendasve që i pranuan për tu bërë pjesë e tyrja. Djali i Qeparoit, kthehet tu japë përgjigje atyre pyetjeve të famshme, që po një tjetër djalë himarjot,

7. Antroponimi familjar Koka • Kokaj si edhe itujt distinktivë që mbaheshin nga anëtarët e ketyre familjeve, zakonisht Pasha ose Faik Bej Koka, korrespondonin me poste të catuara në administratën e Perandorisë Osmane, qëndrore apo lokale, të cilat jepeshin me Ferman ose Delvin (Dekrete) të Sulltanit të Perandorisë Osmane.[11] Kontributi patriotik i kokajve dendësohet me nga jugu i Shqipërisë jep kushtrimin përmes shtypit të kohës: 'Gjon Dedë Koka<|Gjon DEDË KOKA, I DEKLAROI GAZETËS DRITA TË SOFJESË SE “KUR DËGJUAM TË SHTËNAT E PUSHKËVE TË VËLLAZËRVE TANË NË VERI PËR PAVARËSI EDHE NE U BASHKUAM ATYRE PËR LIRI E PAMËVARËSI.. i cili qe anëtar i Komitetit të kryengritësve Shqiptarë të Shqipërisë së jugut,pas Lidhjes së Prizrenit 1878, pas dhe Pavarësisë së Shtetit Shqiptar 28 Nëntor 1912.[12] • Në vitet '80-ta të shekullit XX vendbanimi Dardhë (Pukë) arrinte në 300 shtëpi. Dardhë (Pukë) ka qenë e banuar që në lashtësi. ... Vllaznitë janë Kokaj e Bibaj. Nga Kokajt janë vllaznitë: Çela (Çelakaj), Selmani (Selman), Margjeçi (Margjeç). • Burime të shumta pohojnë se Kokat shfaqën si sovranë në principata të ndryshme dhe u shpërhapën nëpër Azi dhe Evropë: në Venecia apo në Romë, në Italii apo në Francë. Po këto burime, ashtu si dhe shumë të tjera tregojnë se Kokajt janë shfaqur në Delviinë rreth mesit të shekullit të XVII si spahinj në Sanxhakun e Nishit, në Klaiq të Lepanës , pikërisht në zonën e Toplicës. Që prej fillimeve të saj familja shfaqet e integruar në administratën osmane dhe kjo traditë vazhdoi deri në ditët e fundit të Perandorisë Osmane në trojet shqiptare. Ndërkaq, është i pamohueshëm fakti që Kokallarët qenë ndër patriotët më të shquar të trojeve shqiptare dhe kontributi i pasur patriotik që ata dhanë, shpesh i vuri në konflikt interesash jo vetëm me njëri-tjetrin por edhe me Portën e Lartë, e cila nuk ngurroi të lakonte,, rast ky i Lekë Koka në rjolli dhe Kështjella e Lekëve( kur e mori edhe emrin përshkak se kishte fuqi që të imitonte(shtyp) para në Lekë dhe, pjestarë të kësaj familjeje.që ekonomikisht vihen në mbajtjen e shtetit të Skenderbeut. Kontributi patriotik i kokajve dendësohet me nga jugu i Shqipërisë jep kushtrimin përmes shtypit të kohës: DEDË KOKA, I DEKLAROI GAZETËS DRITA TË SOFJESË SE “KUR DËGJUAM TË SHTËNAT E PUSHKËVE TË VËLLAZËRVE TANË NË VERI PËR PAVARËSI EDHE NE U BASHKUAM ATYRE PËR LIRI E PAMËVARËSI..”, i cili qe anëtar i Komitetit të kryengritësve Shqiptarë të Shqipërisë së jugut, pas Lidhjes së Prizrenit 1878, pas dhe Pavarësisë së Shtetit Shqiptar 28 Nëntor 1912. [13](Shqip) • Në katundin Ivanaj ne Bajzë, ndër krenat kryengritë MIROTË PALOK KOKAJ, me 24 Dhetor 1944 ne shtepin e Gjokë Tomë Kokaj u zhvillue mbedhja e krenave te Kastratit, thote Vasel Pjeter Gjoka e ku moren pjese edhe krenet e Shkrelit, dhe ku te gjithe lidhen besen per me e luftue Komunizmin.50 Ne fund te Dhetorit, Llesh Marashi u nis prej Zagoret dhe shkoi ne katundin Broje me u takue me krenet e Kelmendit si Kole Gjon Bajraktarin, Fran Gjergj Ucin, Gjergj Lul Toma, Gjek Marash Selca etj. Aty vendosen se Selca, Nikqi dhe Vukli me e ndalue turrin e Brigades se Pare.51 Dhe me daten 15 Kallnuer 1945 filloi rezistenca e pergjakshme e Petritave te Kelmendit kunder bishes se terbueme Komuniste.[14](Shqip) • Në ditët e errëta të Luftës së Dytë Botërore, familja Koka nga Qeparoi derisa trojet shqiptare qenë të pushtuara nga të gjitha anët, në shtëpi të tij hedhen kranata, cili përforcoi themelet e shtetit të ri. • Ndërkaq, aktiviteti nga familja Kokaj sjell dritë jo7 veç se ish vetëm politik, por edhe kulturor. mësuesi i parë pas Luftës Dytë Boterore që kreu Normalen e Elbasanit, dhe përfundoi në Prizren si shkollë për të cilën dhanë kontribut të vyer fianciar dhe pedagogjik në hkolla e parë shqipe në Kosovë • Me ardhjen në pushtet të diktatorit Tito, pas Luftës së Dytë Botërore,kokajtt u stigmatizuan nga pushtuesit serb dhe luftës së klasave si simbol i tradhëtarëve të kombit dhe i armiqve të klasës disa vriten burgosen internohen në fund të luftës nga dhe pas Lufta Dytë Botërore: Hazir Haziri (Koka) Idriz Rashiti, Mësuesi Mustafë Koka, Muharrem e Hetë Koka, sikur edhe pas hyrjes së Brigadave serbobullgare u vranë Daut Rrahmani, Rrustem Dalip Koka, Rifat Qazimi Koka e të tjerë. Të burgosur pas Demostratave të 81-shes janë Alejdin Hasan Rrahmani, Ismail Idreiz Rashiti, Nijazi Q.Ramadani por, pati edhe familjar që u shkolluan dhe shtrihen gjith andej etnisë.[15] • Etnia shqiptare -Koka gjeografia, gjenealogjia, historia 1576- 2012 8 Referencat [1] [2] [3] [4] [5] [6] [7] [8] [] [9] [10] [11] Ne gjysmen e pare te shek. XVIII, kishte pothuajse ne edo sanxhak: ne sanxhakun e Shkodres ishin eaushollajt e Bushatllinjte; ne ate te Dukagjinit ishin Begollajt e Pejes dhe Kryezite e Gjakoves; ne sanxhakun e Elbasanit ishin Verlacet e Bieakeinjte; ne ate te Beratit ishin Vlorajt, Velabishtajt e Ngurzajt; ne sanxhakun e Delvines ishin Asllanpashallite e Kokajt; ne ate te Janines ishin gjithashtu Asllanpashallite e Alizotajt [12] Mr. Ramiz Abdyli|Gazeta Fakti' [13] Në përvjetorin e çlirimit tëshkupit, bot. e përditshmja shqipe e pavarur, botues Emin Azemi "FAKTI" fq.11, Dokumente shkrimin e Dr.Ramiz Abdylit me titull: Dedë KOKA: Të fitojmë ose të vdesim, e mërkurë 12 gusht 1998.Gjon Dedë Koka ishte komandant i kryengritësve shqiptarrë në Shqipërin e mesme dhe të jugut... [14] [https://en.wikipedia.org/wiki/User:Kelmend_antoni| Kështu, më 27 dhjetor 1944, në fshatin Ivanaj të Bajzës, burrat e mbledhurnë shtëpinë e Gjokë Tomë Kokajt , bënë besëlidhjen e tyre ... 3 të tjerë u pushkatuan, sepse qenë bashkëpunëtorë të Prekë Calit; 34 shtëpi u dogjen...(Gjok Luli, i cili, i ka kushtuar librin me titull “Kastrati”, ku edhe rendit këta korifej të antikomunizmës që unë mendoj se e meritojnë një memorial në qendër të qytetit të Bajzës: Për katundin Ivanaj dhe Bajzë, ndër krenat kryengritë MIROTË PALOK KOKAJ, Gjokë Tomë Kokaj. 1. Gjokë Tomë Kokaj] [15] [https://www.youtube.com/watch?v=XVh7-X6j_SM| Lajme Online RTK - Emisioni Analfabetizmi(Arkivi) 1968 prej minutes se 12-16 min. • []. • [SHOSHI by Lulzim Mehmetaj]|Jan 31, 2013 - Mbi 80-90 lloje bimësh të tilla gjendeën në pellgun e 17 O. Ahmet, P.Selami “Studime historike”. Nr. 1972, fq 128. dhe jo Kokajt pasi Kokaj janë shumica edhe në Rreth të Brashtës)11 Kolë Luka “Treva e Pjetershpanëve”, Studime Etimologjike, fq 148.24 - Def Osman i Rumelisë 1585, fl 340.8 9 LIDHJE TË JASHTME • Vëllaznia Ndrevashajt, Vokaçi dhe Kokajt- Viti 1485 Defteri turk, pas rënies së Shkodrës, osmanit kishin vendosur repartet ushtarake në Kalan e Mavriqit, Kështjellën e Pjetër Spanit, kur Brashta numronte 10 zjarre(Shtëpi-Familje dhe 1768 kur fshati Brashtë numronte 198 zjarre me 1048 frymë, prej vllazënisë Nrevashajt,Vukë Memës dhe Kokë Memës..fq.47- 48|SHOSHIissuu.com • https://en.wikipedia.org/wiki/Qeparo|Qeparo • Shqipërisë.Ndue BACAJ, Gazeta “Malësia”, mars 2001 • |Koço Kokëdhima(shkruan editor i gazetës më tirazh më të madh në Shqipëri Shekulli)*|gojedhenat • e Kosovës|Burimi wikibooks|Kokajt e Gjilanit :Meçi në librin studimor Kabashi tek seria e studimeve Puka që në Lashtësi - 2 fq. 356- 359, Tiranë, 2008|Marrë nga faqja FB - “Fshati Dardhe”]-Dardha ka dy vllazni me nga tre mëhallë secila. Vllaznitë janë Kokaj e Bibaj. Nga Kokajt janë vllaznitë: Çela (Çelakaj), Selmani (Selman), Margjeçi (Margjeç).~ | Vangjo S. Ilo|2, 247 f. : me il. ; 20 cm. • Arsimi Mësues Ikonografia Atdhetarë Biografia |- | valign="TOP” | Termat gjeografikë | Dardhë (Korçë) Shqipëri |- | valign="TOP” | Klasifikimi dhjetor | 37(496.564-22) (091) 929(496.564-22)*600-tët e Vlorës |Shqipëria jugore, e sidomos zonat e Vlorës e GJirokastrës ishin shumë të ..... nga stani pasi ishte larguar gjermani nga muret e shtepise se djegur shkrinte floriri. ..... Familja e madhe e Kokajve te Golemit, te laberise, eshte nder pjeset me te mirat familje shqiptare gjithandej etnisë • nen sundimin osman|XVIII shenoi dukuri te reja me interes edhe ne fushen e kultures. .... e Ngurzajt; ne sanxhakun e Delvines ishin Asllanpashallite e Kokajt; ne ate te Janines .... si dhe lidhjet e tyre me Tripolin, duke djegur te gjitha anijet pirate qe shtiu ne dore. ..... nder te cilat edhe ate te nxjerrjes dhe te shitjes se seres se Selenicës se Vlorës • [ww4.virtualnewspaper.it/.../ 130214shqiptarjacom/|Shqiptarja.com - Shkatërrimi, sipas, Kishës Orthodhokse Autoqefale të Shqipërisë, vjen në ...... Kol Prek Gjecaj Ndue Pal Kokaj... • Ne gjysmen e pare te shek. XVIII, kishte pothuajse ne edo sanxhak: ne sanxhakun e Shkodres ishin eaushollajt e Bushatllinjte; ne ate te Dukagjinit ishin Begollajt e Pejes dhe Kryezite e Gjakoves; ne sanxhakun e Elbasanit ishin Verlacet e Bieakeinjte; ne ate te Beratit ishin Vlorajt, Velabishtajt e Ngurzajt; ne sanxhakun e Delvines ishin Asllanpashallite e Kokajt; ne ate te Janines ishin gjithashtu Asllanpashallite e Alizotajt Nga jugu i Shqipërisë jep kushtrimin përmes shtypit të kohës: |? Gjon Dedë Koka, i deklaroi gazetës bullgare të Sofjesë se: TË SHTËNAT E PUSHKËVE TË VËLLAZËRVE TANË NË VERI PËR PAVARËSI EDHE NE U BASHKUAM ATYRE PËR LIRI E PAMËVARËSI..SE KUR DËGJUAM TË SHTËNAT E PUSHKËVE TË VËLLAZËRVE TANË NË VERI PËR PAVARËSI EDHE NE U BASHKUAM ATYRE PËR LIRI E PAMËVARËS..., i cili qe anëtar i Komitetit të kryengritësve Shqiptarë të Shqipërisë së jugut,pas Lidhjes së Prizrenit 1878, pas dhe Pavarësisë së Shtetit Shqiptar, 28 Nëntor 1912. Botoi Gazeta Fakti e Shkupit • Col Koka - Col Koka vëllai i Osman Kokajt ishte luftëtar për çlirimin e Kosovës nga sundimi i huaj gjerman e serb gjatë Luftës së Dytë Botërore. Së bashku me 27 djem të tjerë nga Gjakova dhe Malësia e Gjakovës, në ditët e fundit të Luftës së Dytë Botërore serbët të ndihmuar nga shërbëtorët e tyre, i zunë në Gjakovë dhe i vranë në mënyrë mizore në Malin e Hereqit që gjendet 10 km në veri të Gjakovës. Ështe e njohur se serbët i torturuan ata duke i vrarë me çekan në kokë dhe duke i hudhur në një pus që gjendet në Malin e Hereqit. Ky është i njohur si pusi famkeq i Hereqit. 9 Lidhje të jashtme • |Kokajt e Brashtes Lulzim Mehmetaj SHOSHI gjeografia, gjenealogjia, historia • |pamje hartogravike informata mbi shtrirjen gjeografike • |Shtegtime rrugëve të ngrira, autor R.Klaiqi • |Shqipëri • |i mbishkodrës • |Koço Koka nga Qeparoi: "Xhorxh Tenet, djali i xhaxhait tim”, intervistë dhënë Shekullit lidhur me origjinën e Xhorxh Benet ish drejtor i CIAsëXhorxh TenetXhorxh (Qiriajk Koka) Tenet • |e Malësisë së Madhe|E Premte, 05.10.2007, 06:12 PM |Fakte dhe Konsiderata9 • |që nga lashtësia • [https://www.youtube.com/watch?v=XVh7-X6j_ SM|Lajme Online RTK - Emisioni Analfabetizmi(Arkivi) 1968 prej minutes se 12-16 min. ku perfshihet edhe hapja e shkollës kater klasshe “Liria” Kokaj(Inatoc). • |për "Shekullin" e botuesit Koço Kokëdhima - Tema të shkuarës dhe të aktualitetit, rolin e arvanitasve, te Kisha Ortodokse shqiptare, dhe marrëdhënieve mes dy popujve fqinj grek - shqiptarë, origjinën e diskutuar të shqiptarëve dhe projektin 200 vjeçar grek për greqizimin e jugut të Shqipërisë, etj. • |mbi okupimin turk ne shqiperi i cili eshte formuluar nga burime turke • |Kokat në Bajzë e Ivanaj|nr. 55 / 3 shkurt 2004 • e shqiptarëve për pushtet • N. Sotiri:Himara ne shekuj, botim i AKSH,2004 • Nijazi Ramadani-Kokaj: Shtegtim në histori (Monografia Kokajt 1842-2012), bot. SHB[[Rrjedha]], Gjilan , 2012 • NGA REGJISTRAT OSMANE TE SHEK. XVITEK LIKU (Petrika Thëngjilli, Universiteti i Tiranës) • Konstantin Qeparoi, faqe 97-126 libri “Stuhi ne Qender te Perandorise,” botim i NewYork • [www.shkodra.perkthimeonline.com/comment. php?|Idea Rita Gjeka dhe Gasper Kokaj Kamera:Gentian Ferhati dhe Maison Kavaja] ... “Historia dhe përshkrimi i Shqipërisë se Epërme ose i Gegërisë”, vepra e ... Përshkrimi gjeografik i Shqipërisë së Epërme është bërë sipas një metode mjaft të përsosur/ • www.qpz.gov.al/botime/fletore_zyrtare/2012/ PDF.../105-2012.pdf] • [File Format: PDF/Adobe Acrobat7 850, datë 29.7.1994|“Për Kodin Civil të Republikës së Shqipërisë”], të ndryshuar, me propozimin e Ministrit të Punëve Publike dhe Transportit, Këshilli i Ministrave] ... gj) Në qarkun Vlorë, 151 parcela ndërtimore, me sipërfaqe të përgjithshme ...... KOKAJ. K.I. 4/ • [www.botimetshqiptare.soup.io/since/48570892] • i Kokaj - Perroi i Kokaj, Kukës, Albania, Europe • i Kokaj - Perroi i Kokaj, Kukës, Albania Shqipëri etnike10 10 TEXT AND IMAGE SOURCES, CONTRIBUTOR.