Lutfi Alia: Me tre koleg? italian? n? Tiran?

ME TRE KOLEGË ITALIANË, NË NJË KONFERENCË NË TIRANË

Nga Prof Dr Lutfi ALIA

Më 13 – 15 n?ntor 2003, Ambasada Italiane n? Tiran?, n? bashkpunim me Ministrin? e Arsimit dhe me universitetet shqiptare, organizoi konferenc?n nd?rkomb?tare “Universiteti dje, sot, nes?r”, nj? aktivitet i r?nd?sish?m shkencor, q? i sugjeroi politik?s dhe stafit akademik shqiptar, se dy dekla-ratat e Bolonj?s, jan? instrumentat themelore, ku duhej t? mbeshtetet reforma e arsimit t? lart?. Kjo konferenc? prezantoi nj? paradig?m t? re p?r arsimin e lart? shqiptar, me synime p?r t’i b?r? universitetet tona institucione t? lira, t? pavarura dhe autonome, p?r ta intensifikuar veprimtarin? k?rkimore shkencore dhe p?r ta b?rë atë pjes? integrale të didaktik?s, pasi vet?m k?sisoj p?rgatiten kuadro me nivel, q? plot?sojnë k?rkesat e shoq?ris? shqiptare me dituri shkencore bashk?kohore.

Krahas zhvillimeve social-politike dhe ekonomike, e ardhmja e Shqip?ris? p?rcaktohet dhe nga niveli profesional, shkencor, kulturor dhe teknologjik i universiteteve. Europa nuk ?sht? vet?m euro, banka, politik? dhe ekonomi e zhvilluar, por ?sht? dhe Europa e dituris? e modeluar dhe e konsoliduar nga sistemi i arsimit t? lart?, nga aktivitetet didaktiko - shkencore t? universiteteve.

Stadi politik, ekonomik dhe shoq?ror i Shqip?ris? n? fillimet e mij?vjeçarit t? tret?, shtronte si k?rkes?, q? universitetet tona t? ngriheshin n? nivelin e atyre europiane, pra k?rkohej t? kryhej nj? ndryshim cil?sor, duhej nj? reform? e thell? e sistemit ton? universitar. Pik?risht n?vitin 2003 po hartohej ligji i arsimit t? lartë shqiptar dhe kjo konferenc? ishte nj? kontribut paraprak, nj? ndihm? e madhe p?r hartuesit, p?r legjislator?t dhe p?r stafin e gj?r? t? pedagog?ve.

P?r k?t? konferenc? nd?rkomb?tare, Ambasada Italiane ftoi shum? personalitete t? stafit akademik t? universiteve italiane, si nga Roma, Bolonja, Torino, Ferrara, Siena, Peruxhia, Milano, Piza, Bari, Venecia etj. Nga Universiteti i Sien?s kishin ftuar: Prof Françeska Farabollini – pro rektore; Prof Fabio Berti ngaFakulteti i Shkencave Politike, Prof Giulio Ghelini nga Fakulteti i Ekonomis? dhe mua (L. Alia) nga Fakulteti i Mjek?sis?.

Sejcili nga ne p?rgatiti studimin respektiv, q? do ta prezantonim n? sesionet e konferenc?s. Referatet ia d?rguam paraprakisht komisionit organizator, sepse i kishin k?rkuar per t’i botuar n? nj? v?llim dedikuar këtij aktiviteti të rëndësishëm shkencor.

Prof Adriano Ciani, sekretari i Ambasad?s Italiane n? Tiran?, ideatori dhe p?rgjegj?si i komitetit organizator t? konferenc?s, na d?rgoi programin ku rezultonte se ne kat?r pedagog?t nga Siena, na kishin caktuar moderator? dhe konkretisht Prof Françeska Farabollini do t? drejtonte seanc?n 3° plenare, un? isha caktuar moderator i sesionit 1°, Prof Berti n? sesionin 3° dhe Prof Ghelini n? sesionin 5°. Ky njoftim, mua m? g?zoi shum?, sepse shprehte vler?sim dhe konsiderat?, nd?rkoh? q? politikan?t dhe disa drejtues t? universiteteve t? vendit tim, m? kishin harruar.

T? tre koleg?t e mi vinin p?r her? t? par? n? Shqip?ri dhe si mund t? imagjinohet, kurioziteti i tyre ishte i tejskajsh?m. Edhe pse nuk ma kishin konfiduar, nga pyetjet e shumta q? m? b?nin, kuptohej se kishin njohuri p?r vendin ton?, kishin lexuar n? interneti dhe ishin informuar p?r historin?, kultur?n, politik?n, universitetet dhe besimet fetare t? popullit ton?. K?t? fakt e kuptova para se t? niseshim, sidomos nga pyetjet e sociologut Fabio Berti, i cili ?sht? i njohur p?r studimet shkencore dhe per botimet e shum? monografive, sidomos kishte studiuar p?r imigracionin shqiptar.

Ne takoheshim shpesh dhe çdo herë ata më drejtonin shumë pyetje, kuptohet përderisa e vizitonin për herë të parë Shqipërinë, kishin kuriozitet ta njihnin sa më mirë vendin tonë. Gjate ketyre bisedave, si unë dhe kolegët e mi, vinim në provë njëri tjetrin për vërtetësinë e komenteve dhe të fakteve që diskutonim. Argumentat që ballafaqonim ishin të shumta, por kryesisht rreth historisë të vendit tonë dhe aktiviteteve të universiteteve shqiptare.

Gjatë udhëtimit me autobuz, nga Siena për në Firence, Prof Berti m? pyeti:

- Ç’lidhje ka emëri i Tiranës me Teheranin?

E kuptova se kishte lexuar në internet disa debate rreth këtij problemi, andaj fillova t’i tregoj si e dija unë këtë rrethanë historike.

- Ne fakt, mes emërit Tirana dhe Teheran nuk ka asnjë lidhje. Ky është një interpretim i gabuar, nga disa persona, që kanë shpikur një homonomi fallso, të lidhur me Sulejman Pashë Bargjinin, i cili kishte marrë pjesë në luftimet e Teheranit dhe pasi u kthye nga lufta në Persi, në vitin 1614 ndërtoi një xhami, një hamam dhe një furrë buke në qendrën e vjetër të Tiranes. Kjo datë lidhet me ndërtimin e xhamisë, por aspak me themelimin e qytetit, pasi Tirana ka ekzistuar shume kohë me parë, së paku dokumentohet që në shekullin e II para Krishti, e njohur si qendër banimi me emërin Tyros, emër me origjinë greke, që do të thotë “bylmet”, çka sugjeron se në fushën e Tyros, apo të Tironës, blegtorët ilir prodhonin djathin dhe nenprodhimet e tjera të qumështit. Kjo rrethanë mbështetet dhe me emërin e lumit Lana, që e përshkon mespërmes qytetin dhe si dini dhe ju, është emër blegtoral me origjinë greko-latine. Krahas zbulimeve të vilave urbane e rurale dhe mozaikeve të bazilikave paleokristiane, në qendrën e vjetër të Tiranës janë zbuluar dhe muret e një kështjelle të herëshme ilire. Gjat? pushtimit romak, si tregon Ciceroni, rreth keshtjellave ilire, u ndërtuan dhe qendrat urbane, kësisoj dhe Tyros u zgjerua si qend?r banimi, si d?shmojne zbulimet arkeologjike.

Ësht? e dokumentuar se keshtjellat e Tyros dhe e Scampus, u shkatërruan nga barbarët ostrogotë në vitin 476 e.s. Luftimet e Bizantit kundër ostrogotëve, përfunduan në vitin 487, me marrëveshjen e armëpushimit, të firmosur në kështjellën e Petrelës nga Adamanti, komandant i ushtrisë bizan-tine dhe Teodoriku, mbreti i ostrogot?ve, i cili më pas u detyrua të largohej p?r n? Itali dhe t’i linte të lira trojet iliro-arbërore. Do të kemi fatin ta vizitojmë kështjellën e Petrelës, që ndodhet në jug të Tiranës, pasi ne programin e konferenc?s, jan? parashikuar vizita dhe ne disa qendra historike.

Pra si kuptohet, Tirana ka ekzistuar shumë shekuj para Sulejman Pashë Bargjinit.

- Intersante, tha Prof Françeska, ky fisnik shqiptar ka emër mysliman, titull ottoman dhe mbiemër

të krishterë. Në Toskanë është një komunë me të njëjtin emër Bargjini.

- E vërtetë, i konfirmova. Vendlindja e tij është fshati Bargjini në periferi të Tiranës, nga e ka marrë mbiemërin familja e Sulejman Pashës. Në Shqipëri ka shume familje me emër mysliman dhe mbiemër të krishterë, si mbiemërat Popa, Gjini, Gjoka, Abati, Murga e shumë të tjerë. Kjo lidhet me faktin, se pas konvertimit në fenë myslimane, shumë persona ndryshuan vetëm emërin, por ruajtën mbiemërin e familjes. Populli yn? ka qenë i krishter?, por pas pushtimit turk, një pjesë e konsiderueshme u konvertuan në myslimanë. Aktualisht në Shqipëri bashkëjetojnë në harmoni katër besime fetare: myslimanët, katolikët, ortodoksët dhe bektashit.

- Në shumë informacione për Shqipërinë shkruhet se jeni vend mysliman. Në disa artikuj në gazetën Corriere della Sera dhe në gazetën Washington Post, theksohet se Shqip?ria është vendi mysliman kryesor i Europës, ndërsa ti po na tregon se janë katër besime fetare, por bektashijt çfarë besimi janë? – më pyeti Prof Françeska.

- Nga të dhënat e census-it rezulton se 1/3 e popullates nuk deklarojnë përkatësine fetare, ndërsa 38 % janë të besimit mysliman synitë, 10 % janë katolikë, 15 % ortodoksë etj. Në fakt duhet treguar, se brenda besimit mysliman janë dhe bektashijt, një urdhër mistik, autonom, i pavarur, pacifist, liberal dhe patriotik, q? vetëdrejtohet nga Kryegjyshata Botërore në Tiranë.

Ky urdhër ?sht? themeluar në fund të shekullit XIII n? Persi, nga Bektash Veliu, nga e mori dhe emërin – Bektashijt dhe me pas u përhap në Turqi e nga ketu në vëndet ballkanike të pushtuara nga Perandoria Ottomane, madje besimi baktashi u shtri deri n? Hungari dhe në Ukrainë.

Bektash Veliu, gjatë udhëtimeve në Hindi, Kinë dhe n? v?ndet arabe, u njoh me Budizmin, Zarathutrizmin, Hinduizmin dhe Myslimanizmin, nga t? cil?t mori shum? elemente të kulturës fetare, t? cilat i integroj n? ritet e urdhërit Bektashi.

Në Shqipëri bektashijt u p?rhapën në fund të shekullit të XVI. Diferencat ndërmjet myslimanëve synitë dhe bektashijve, janë më të mëdha, se sa diferencat ndërmjet katolikëve dhe ortodoksëve.

- Nga kjo që na tregove, - tha Prof Françeska, rezulton se në Shqiperi jan? 4 besime fetare. Ky ?shtë informacion i rëndësish?m, pasi evidencon kulturën e tolerancës fetare të popullit shqiptar, por q? njihet pak nga ne, andaj shpresojmë, që kjo vizitë të na ndihmoj për një njohje m? të thell? dhe të këtyre aspekteve fetare të Shqipërisë.

- Harmonia dhe bashk?jetesa e besimeve fetare, ?sht? karakteristika e kultur?s shqiptare. N? vendin ton? nuk jan? zhvilluar luftra fetare, - p?rkundrazi shtova un? me krenari, - myslimanet, katolik?t, ortodoks?t dhe bektashijt, se bashku kan? luftuar kund?r pushtuesve te huaj.

Kështu vazhdoi bashkëbisedimi mes nesh, gjatë gjithë udhëtimit e krahas shakave e ndonjë barca-lete për variacion të bisedës, kryesisht ishim të përqëndruar rreth Shqipërisë dhe konferencës.

- Universiteti i parë në Shqipëri është hapur në vitin 1956, tha Prof Ghelini, përse me kaq vonesë?

- Kjo vonesë lidhet me rrethanat historike të Shqipërisë. Në fakt, universiteti i parë është hapur në vitin 1389 në katedralen e Shën Maries në Durr s, i njohuri Universitatum Studiorum Durrahensis, që u mbyll pas pushtimit turk. Ne vitet 1744 - 1769 ka funksionuar Akademia e Re e Voskopojes, por dhe ajo u mbyll, madje u shkaterrua nga turqit dhe grekët, t? cil?t dogj?n bibliotek?n dhe e shkat?rruan shtypshkronj?n, q? njihet si e para në Perandorinë Ottomane. Pushtimi pesëqind-vjeçar nga turqit, synoi të çdukte kulturën, arsimin dhe gjuh?n tonë, madje me ferman t? sulltanit, ishte e ndaluar të flitej e të shkruhej në gjuhën shqipe dhe këtë turqit nuk e kishin bërë me asnjë nga popujt e tjerë ballkanik dhe as me vendet e tjera që kishin pushtuar. Ky ishte një ndëshkim i rëndë hakmarrës, q? turqit kryen kund?r shqiptarëve, p?r rezistencën, kundër pushtimit otoman. Turqit kryen gjenocidin e shqiptar?ve dhe synuan t? vrisnin kultur?n dhe gjuhen shqipe.

Shqip?ria e fitoj pavar?sin? me vonesë, në fund te vitit 1912 dhe për shume dekada u p?rfshi në konflikte të brendëshme dhe nga dy luftat botërore, që e penguan hapjen e universitetit.

Në vitin 1946 u hap?n Institutet e para, n? vitin 1952 Fakulteti i Mjek?sis? dhe në vitin 1956 u themelua Unversiteti i Tiranës. Pas vitit 1991 u ngritën dhe universitete te tjera, mes tyre dhe shumë universitete private.

- Gjimnazet shqiptare jane t? nje niveli t? lart?, çka e konstatoj n? formimin e student?ve shqiptarë, që frekuentojn? Universitetin e Sien?s dhe q? kan? rezultate shum? t? mira. K?t? fakt m’a kan? konfirmuar dhe koleg?t e mi nga univesitetet e tjera italiane, madje n? statistikat e botuara nga Ministria e Arsimit dhe e Universiteteve e Italis?, evidencohet se studentat shqiptarë, p?r rezultatet e larta, jan? grupi i studentave, q? fiton m? shume bursa studimi – tha Prof Ghellini.

- M? gezon ky fakt dhe më bën të ndjehem krenar, i thash? me pak mburrje, p?r k?t? l?vdat? t? merituar p?r arsimin e mes?m shqiptar.

- Ti je n? dijeni se n? fakultetin ton?, kan? ardh p?r azhornim shkencor pedagog?t e Universitetit t? Tiran?s, a mund t? na organizosh nj? takim p?rshendetje me Zydi Dervishin, Petrika Thengjillin dhe Qazim Xhelilin, m? pyeti Prof Berti.

- Kjo ?sht? detyra më e lehtë p?r mua, i thashë, sepse ata do të jenë të pranishëm në konferencë.

Pasdite arrijt?m n? Tiran?. N? aeroportin e Rinasit kishin dal të na prisnin dhe pasi u sistemuam në hotelin Internacional, në darkë dolëm s? bashku në shetitje nëpër qytet. Tirana iu pelqeu, sidomos qendra. Kur u ndodhëm përballë xhamisë dhe kullës veneciane të sahatit të Tiranës, Prof Françeska pyeti:

- Kjo është xhamia për të cilën na tregove?

- Jo, i thashë, kjo është xhamia e Et’hem Beut, e ndërtuar në fund të shekullit të XIX dhe është monument kulture, mbrohet nga shteti për origjinalitetin arkitektonik. Si e shikoni, portiku është në formën e germës L, i kufizuar me 14 kolona anësore, në ndryshim nga xhamitë tradicionale, qe e kane portikun në formën e germës U. Veçori tjetër është minaria e ndërtuar në pjesën perën-dimore, ndërsa xhamitë e tjera e kanë nga juglindja. Një tjetër karakteristikë dalluese e kësaj xhamie, jane zbukurimet masive floreale në mjediset e brendëshme, që shquhen per ngjyrat e shumta dhe teknikën e realizimit.

- A mund ta vizitojmë xhaminë? Pyeti Prof Françeska.

- Me sa di un?, gratë nuk mund të hyjnë brenda në sallën e lutjeve, pasi kan? një vend të veçantë anësor p?r lutje, ndërsa brenda hyjnë vetëm burrat për të kryer ritualet dhe lutjet sipas Kuranit.

N? vazhdim vizituam rrënojat e kështjellës të Tiranës, korpusin qëndror të Universitetit, Galerinë e Arteve, ku qendruam gjatë, sidomos n? pavionin me pejsazhe ku dominon arti ekspresionist.

Kur dol?m vazhduam shetitjen dhe diskutimet p?r historin? e qytetit dhe rrethanat historike kur Tirana u be kryeqytet i Shqiperise.

T? nes?rmen m? 13 n?ntor, filluan punimet e konferenc?s. N? ceremonin? e hapjes moren pjese  ambasadori i Italise ne Tirane, disa ambasador? t? vendeve t? tjera t? akredituar n? Tiran?, nd?rsa nga pala shqiptare ishin zv-kryetaria e Parlamentit dhe ministri i Arsimit dhe i Universiteteve.

Nga bisedat me pedagog?t e universiteteve shqiptare, t? gjith? u shpreh?n se duhej t? vinte dhe kryeministri dhe ministra t? tjer?, pasi problematika e k?saj konference ishte me r?nd?si t? veçant? p?r t? ardhmen e arsimit te larte shqiptar, çka kerkonte pranin? dhe impenjimin e qeverise dhe te ministrive, por me sa duket pushtetar?t e asaj kohe nuk ishin shum? t? interesuar p?r universitetet.

Tematika e konferenc?s ishte e p?rzgjedhur dhe justifikonte qellimet e këtij aktiviteti, që do te ndihmonte duksh?m n? kryerjen e nj? reforme t? thell? t? arsimit të lartë shqiptar.

Me 14 nentor, u zhvilluan punimet ne sesionet paralele, t? cilat perfunduan n? dark? vone.

N? m?ngjez, zbrit?m n? barin e hotelit per kafè dhe aty na njoftuan, se punimet do t? vazhdonin n? sesionet e tjera, n? mjediset e fakulteteve, pasi n? sall?n e madhe, do t? zhvillonte punimet nj? konference  tjeter: “Fet? dhe civilizimet n? mij?vjeçarin e tret? – rasti Shqiperia”, nj? aktivitet q? i dedikohej toleranc?s fetare t? popullit shqiptar?.

K?shtu paraditja p?r ne ishte e lir? dhe ne vendos?m t? vazhdonim vizitat n?p?r Tiran?.

Nd?rkohe filluan t? vinin pjesmarr?sit e konferenc?s tjet?r. Pjesmarrja ishte masive.

Nd?rsa bisedonim, n? tavolinen ton? u afrua At Zef Pellumbi. Erdhi p?r t? m? takuar. Njiheshim prej koh?sh. Ishim takuar disa her? s? bashku me N?n? Terez?n. Pasi u p?rshendet?m e prezantova me koleg?t e mi italian? t? Sien?s.

At Zefi i uroi mirseardhjen me nj? italishte t? bukur dhe me k?naq?si t? veçante iu tha:

- G?zohem q? u njoh?m e n? veçanti q? vini nga Siena, ku m?suesi dhe udh?heq?si im shpirt?ror At Gjeçi ka studiuar n? Siena, madje atje eshte shugruar prift. Nje koinçidence e bukur. At Gjeçi me fliste me shum? mall p?r qytetin tuaj t? bukur, me katedralen me mozaikun m? t? madh n? bot?. Ju keni dhe bank?n e par? n? bot?, Monte dei Paschi dhe ndertesen e bashkise, q? nga shekulli XIII.

Koleg?t e mi u entusiazmuan dhe i shpreh?n komplimentat p?r njohurit? e tij p?r Sien?n.

E ftuam per kafè dhe ai pranoi me shum? k?naq?si.

- A do te diskutosh n? konferenc?, - e pyeta.

- Po, kam nj? fjal? t? shkurt?r, jo m? shum? se 10 minuta. Do t’iu transmetoj nje mesazh per harmonine fetare, bazuar n? th?nien e At Gjergj Fisht?s: “Kemi Bajram dhe Pashk?, por Shqip?rin? e kemi bashk?”.

Biseda zhvillohej rrjedhsh?m dhe tep?r miq?sore. Koleg?t e mi, e pyet?n rreth rip?rtritjes t? besimit katolik n? vendin ton? dhe At Zef Pellumbi, thjesht? dhe bukur i tregoj per arritjet dhe ruajtjen e kultur?s katolike e n? veçanti theksoi impenjimin e brezit te ri.

Nderkohe, arrijti Kryemyftiu Sabri Koçi dhe pas tij hyri Hir?sia e Tij A. Janullatos, i shoq?ruar nga nj? suit? njer?zish.

Po afronte ora e fillimit te konferenc?s, andaj u ngrit?m dhe pasi u p?rsh?ndet?m me At Zefin, u nis?m t? dilnim, por punonj?sit e siguris? na ndaluan, pasi po vinte presidenti i Republikes e pas tij erdhi dhe kryeministri me disa ministra.

- K?ta zot?rinj, do t? kishin b?r? mir? t? vinin s? pari n? konferenc?n e universiteve, tha Prof. Françeska, me nj? ton kritik dhe me keqardhje, p?r munges?n e tyre n? ceremonin? e hapjes.

Pasi u lirua kalimi, dol?m nga hoteli dhe para shkalleve u ndodhem perball? me Kryegjyshin Dede Reshat Bardhi, i cili sapo me pa, me th?rriti n? em?r. U p?rsh?ndet?m me perzem?rsi. Ishim takuar disa her?, madje n? gusht t? vitit 1993, shkuam n? Kryegjyshat? bashke me mikun tim Shaban Sinani, p?r nj? intervist? p?r besimin bektashi, q? u botua ne gazeten “Shqip”. Pasi e prezantova me miqt e mi italiane m? pyeti:

- Dhe ju jeni keni ardh p?r konferenc?n tone?

- Jo, i thashe, ne jemi ne konferenc?n tjet?r, at? p?r universitetet.

- Mos ikni pa m? takuar, t? pres n? Kryegjyshate bashk? me miqt tuaj italian?, t? pim? nj? kafe s? bashku, - na ftoi me shume dashamiresi Dede Reshat Bardhi.

Me shum? mir?sjellje, na k?rkoi leje t? largohej, pasi po afronte ora e fillimit t? konferenc?s. Nd?r personat q? e shoq?ronin ishte M. Dova, dy baballar? dhe çudit?risht nj? ish-m?sues. M? th?n? t? drejt?n u befasova, q? mes tyre ishte dhe ky person, i cili n? vitin 1967, kur filloi fushata kund?r fes? dhe institucioneve t? kultit, ai detyroi kolektivin e m?suesve dhe nxen?sit e shkoll?s 8 vjeçare, t? shembin dy tyrbet e fshatit, nd?rsa tani po shfaqej si bektashi i devotsh?m. Çfar? hipokriti!.

K?t? ngjarje ua tregova koleg?ve t? mi italiane e ata nuk shpreh?n habi, madje filluan t? qeshin. N? at? çast, m’u kujtua nj? th?nie e Niçes: “Ruhuni nga ekstremist?t, pasi ata shquhen p?r aft?sin? ta çorientojn? shoq?rin?”. Prof Berti, p?r t? lehtesuar k?t? rrethan? na tregoj dy barcaleta me ekstremist?t, keshtu e kaluam me t? qeshur dhe e harruam k?t? ngjarje jo t? p?lqyeshme.

Nd?rsa shetisnim n? trotuarin p?rball? Pallatit t? Kultur?s, Fabio na propozoi t? hynim n? librari. Prof Ghelini dhe un? e aprovuam, nd?rsa Prof Françeska tha:

- Nd?rkoh? q? ju po do te qendroni ne librari, une po bej nj? shetitje e pas nj? gjys?m ore takohemi ketu para Pallatit t? Kultur?s.

Kur dol?m nga libraria, Prof Françeska nuk kishte ardhur ende. Duke pritur, vazhduam bisedat per librat q? blem?. Prof Ghelini po veshtronte nga xhamia e Tiran?s dhe pa n? ballkonin e minares nj? grua, q? p?rshendeste me dor?.

- Me duket se ne minare ?sht? ngjitur nj? grua? – tha Ghelini, me nj? ton habie.

- Nuk ka mund?si, i thash? une. - Grat? nuk mund t? ngjiten n? minare.

- Shikojeni, jam i bindur se ?sht? grua, - insistoi Ai.

Jo vet?m ne, por dhe disa qytetar? t? tjer?, po v?shtronin t? befasuar nga kjo ngjarje. Me t? v?rtet? ishte nj? grua. Ngjarje pa preçedenta. Nuk kishte ndodhur kurre, q? nj? grua t? ngjitej deri sip?r n? minare. U afruam p?r nga xhamia dhe po v?shtronim lart.

Pas pak, silueta e kesaj gruaje u çduk e pas disa minuta, nga dera e xhamis? doli Prof Françeska Farabollini, me nj? Kuran n? dor?.

Po vinte drejt nesh me një gëzim të dukshëm dhe sapo u afrua na tregoi çfarë kishte ndodhur.

- Kur ju hytë në librari, - tha Françeska, - unë shkova të vizitoj xhaminë. Hyra brenda e pashë një person të ulur në gjunj?, që po falej. I ndoqa me vemendje ritualet që kryente, por nuk kuptoja çfarë thonte. Pasi mbaroi, ai u kthye per të dal dhe kur me pa mua, me habi me foli në gjuhën shqipe. Nuk kuptova, çfarë tha, por nga mënyra e të folurit kuptova se me pyeti, andaj për të kapërcyer këtë situatë të ngat?rruar, me ndrojtje iu përgjigja në italisht.

- Jam italiane, jam profesoreshë në Universitetin e Sienës e me vjen keq, që nuk kuptoj e nuk flas gjuhën tuaj.

Ai m’u pergjigj në italisht.

- Mirë se erdhët në xhaminë tonë, Unë quhem Bledar Myftari, jam hoxh?. Me çfarë mund t’i u ndihmoj?

- Për xhaminë tuaj me kanë folur shumë, sidomos për zbukurimet floreale e isha kurjoze t’i shikoja.

Ai me mirësjellje më tha t? hiqja kepucët dhe me ftoi të hyja në sallën e lutjeve, që ishte e mbuluar tërësisht me qylyma shumëngjyr?she dhe filloi të më spjegonte. I t?r? mjedisi i bendsh?m dhe kupola ishin t? mbushur me piktura t? bukura floreale. Me shumë krenari theksoi se afreskët, ishin realizuar nga dy klerikë tiranas. Pasi përfundoi më dhuroi Kuranin. Nga mirësjellja e tij përfitova dhe e pyeta, në se mund te ngjitesha në minare dhe të kundroja qytetin e Tiran?s. Per nje çast ai hezitoi e m? pas m? tha:

- Dakort, ngjitu por pa këpucë.

Prof Françeska vazhdoi të tregonte, si u ngjit në minare, nga ku kundroi pamjen e bukur t? Tiran?s dhe se na kishte par? dhe pershendetur nga lart. Sa e pabesueshme, po aq reale ishte kjo ngjarje që ajo e përjetonte me një gëzim të veçantë. Fabio dhe Xhulio e vështronin me admirim dhe me habi, por dhe e përgezuan për këtë iniciativë të guximëshme dhe pa preçedenta.

- A e di se je e para grua në botë, q? je ngjitur në minare? – e pyeta une, duke ia theksuar këtë meritë, e konkretizuar në Tiranë.

- Po, - m? tha, - jam plotësisht e bindur, por u ndërgjegj?sova se besimi mysliman në Shqipëri, nuk ?sht? konservator dhe as fanatik. Pkërisht ngjarja ime është dëshmi se feja myslimane dhe hoxhallarët ne vendin tuaj janë me kulturë dhe toleranta. Ky është një myslimanizëm europian.

U kthyem në hotel dhe këtë ngjarje ia treguam kolegëve të tjerë, të cilët të entusiazmuar nga kjo ndodhi e rrallë, filluan t’i bëjnë komplimenta Prof Françeska, që u bë heroina e ditës mes kolektivit t? italianëve.

Pasdite ndoqëm punimet n? sesionet e tjera. Të gjith? ishim t? kenaqur, si nga pjemarrja, ashtu dhe nga impenjimi i pedagog?ve shqiptar, si me referimet dhe n? diskutimet rreth tematik?s t? trajtuar n? sesione. Vler?simet e koleg?ve t? mi nuk ishin thjesht? komplimenta kortezie, por nj? realitet, i shprehur nga pedagog?t shqiptar?, q? u impenjuan n? debatet me kultur? duke theksuar domoz-doshm?rin? e nj? reforme t? thell? t? universiteteve shqiptare, q? t? arrinin nivelet dhe t? ekuivalentoheshin me universitetet europiane. Diskutimet vazhduan deri vone n? dark?. Koleg?t shqiptar? ishin t? etur t? diskutonin, pyesnin si funksionte autonomia, per kurikulat e fakulteteve t? universiteteve italiane dhe mundesit? e shk?mbimit t? eksperienc?s, sidomos p?r p?rfshirjen e student?ve tan? n? programet Erasmus t? vendeve europiane.

Kjo dit? e konferenc?s u mbyll me aktivitete intensive dhe me sodisfaksion t? p?rgjithsh?m.

Në paraditen e 15 nëntorit u mblodhëm për konkluzionet përfundimtare të çdo sesioni dhe për hartimin e deklaratës për konferencën e shtypit.

Prof Françeska Farabollini, në emër të kolegëve italianë bëri një deklaratë të veçantë.

- Konferenca ndërkombëtare “Universiteti dje, sot dhe nesër”, ia arriti plotësisht qëllimit. Uroj që institucionet përkatëse dhe kolegët shqiptarë ta vlerësojnë këtë informacion të rëndësishëm, që u transmetua me referatet e shumta e me nivel t? lart? shkencor dhe ta përdorin me sukses në reformën që po zhvillojnë dhe në hartimin e ligjit të ri të arsimit të lartë shqiptar.

Për ne ishte një eksperiencë e bukur, që e përjetuam me intensitet. Njohëm bukuritë e vendit tuaj, në veçanti kulturën e mikpritjes të rrallë shqiptare dhe nivelin bashk?kohor t? koleg?ve shqiptar.

Keto pak dit? q? jetuam n? Tirane, ne mësuam shumë dhe dëshiroj, që këto vlera shqiptare t’i njohi më mirë Europa dhe bota.

Pasdite morem avionin dhe u kthyem n? Itali. N? rradhët e miqëve të Shqiperisë, u shtua dhe grupi i madh i profesorave italianë, në mes tyre dhe tre kolegët e mi nga Siena.