Kadri Tarelli: Bisedë me Z. Halim Maloku

PËR KRIJUESIN, A KA MOSHË PENSIONI?

Bisedë me Z. Halim Maloku, studiues dhe botues librash

Nga Kadri Tarelli, Durrës

Prej kohësh kam menduar të zhvilloj një bisedë me z. Halim Maloku, qoftë si koleg, mësues dhe drejtue shkolle, e më tej studiues, hartues dhe botues librash me vlerë për historinë dhe kulturën tonë kombëtare. Natyrisht në kësi rastesh, pyetjet janë të shumta, por unë përzgjodha disa, që së bashku me përgjigjet m`u dukën interesante në përmbushjen e jetës së një intelektuali idealist.

Pyetje: Ju keni lindur në Prizren, qytet shqiptar në Kosovë, shumë i njohur për historinë e tij në rrjedhën e fateve të kombit dhe shtetit shqiptar, dhe tani jetoni në Shqipëri që prej vitit 1948. Pyetja është: Kur kini shkuar për herë të parë në vendlindje? Cilat kanë qënë mbresat. Ju merr malli?

Përgjigje:  Kam lindur në Has të Prizrenit dhe në vitin 1948, vendosem në Shqipëri. Vetëm me mbarimin e luftës që çliroi Kosovën, në qershor 1999, munda të rikthehem në vendlindje, për të plotësuar kërkesën e kahershme: gjithë mall dhe dëshirën për të parë çdo gjë. Në vendin ku kisha banuar s`kishte jetuar më njeri dhe nuk kishte mbetur asgjë. Jam kënaqur vetëm me kujtimet e fëmijërisë dhe me natyrën.

Pyetje: Keni mall për mësuesinë, për nxënësit dhe shkollën, pasi për shumë vite, shërbyet drejtor nëpër disa shkolla të rrethit të Durrësit.

Përgjigje: Mësuesia më ka tërhequr shumë, sepse më ka marrë një pjesë të madhe të jetës dhe gjithë energjitë e asaj periudhe. I kam dhënë me shumë dëshirë, nga të cilat 25 vjet si drejtor shkolle, por me vetëshkëputjen nga arsimi në fund të vitit 1990, e kisha bindur veten që, unë nuk duhej të isha më në arsim. Ishte hapur mundësia për veprimtari të tjera të dobishme.

Pyeteje: Kini punuar disa vjet si studiues në Arkivin Qendror të Shtetit, për të grumbulluar material për arsimin në rrethin e Durrësit. Çfarë arritët dhe sa ju ka ndihmuar për botime shkencore historike?

Përgjigje: Vajtja për disa vite si studiues e kërkues në Arkivin Qëndror të Shtetit, në Tiranë, ishte një nga përvojat e mia të reja. Për mua kjo periudhë qe një shkollë e dytë, që lidhej me studimin dhe historinë. Hapësira për t`u ballafaquar me dokumente historike, të hap një rrugë të re, që mund ta ndjekësh. Kjo përvojë më ka nxitur drejt grumbullimit dhe studimit të materialeve të shumta dokumentare, që shërbyen si bazë për hartimin dhe botimin e disa numrave të revistës historike-kulturore “Dyrrah”, përgatitjen e së cilës e kam kryer që nga viti 1998.

Pyetje: Kini botuar disa libra me karakter letrar dhe studimor-shkencor, cilat janë dhe ç’hapsirë zenë në veprimtarinë tuaj?

Përgjigje: Për botimet e mia letrare nuk mund të flas, ato janë në prozë, në disa vëllime. Ato që më kanë ngacmuar më shumë janë botimet shkencore e kulturore. Nga këto përmenda revistën “Dyrrah”, si përgatitës dhe redaktor i saj. Ka tepër rëndësi puna redaktoriale dhe botimi i revistës për të rinj “Delfin D”, por dhe një varg i madh marrjesh përsipër të redaktimeve, përgatitjes dhe botimit të disa veprave, sidomos përgatitja e revistës “Albania” të Faik Konicës në Belgjikë dhe Londër, me gjithsej 10 vëllime. Kohët e fundit është vepra voluminoze “Enciklopedia – etnokulturore” e Nexhat Çoçajt nga Prizreni, për zonën etnografike të Hasit, si një pjesë e jetës sime.

Pyetje: E përmendët pak më parë, se për disa vjet kini botuar revistën “Delfini. D”, mjaft e përshtatshme për të rinjtë e shkollave të mesme. Pse nuk vazhdoi, ose më mirë: cili ishte fati i saj, pasi aty kishte mjaft pena të rinjsh të talentuar?

Përgjigje: Në fushën e arsimit, revista “Delfin D” ka qenë për mua një iniciativë mjaft e bukur dhe me interes. Ajo u botua për 3 vjet me 24 numra dhe reshti, për faktin se natyra e revistës ishte krejt ndryshe nga ajo që më së shumti kërkohet. Mbështetja ka qenë shumë e pakët në rrethin e Durrësit. Po të kisha mundësi botimi, nuk do ta lija kështu në harresë, por praktikisht nuk po gjinden këto mundësi.

Pyetje: Cilën nga punimet tuaja e vlerësoni më shumë, apo e keni më përzemër? Është një pyetje rutinë që u bëhet të gjithë krijuesve, natyrisht jo për t’i bërë reklamë librave.

Përgjigje: Punimet e mia i ka vlerësuar një rreth i ngushtë letrarësh e studjuesish. Ka munguar reklami i formës që aplikohet në Shqipëri dhe unë nuk kam patur as dëshirën të futem në këtë rrjet reklami. Kjo është një pjesë që u takon lexuesve. Dhe unë e di që lëxues të tillë që të vlerësojnë diçka nga shkrimet e mia ka pak, sepse pakkush e ndjen me shpirt nevojën për idealizëm.

Pyeteje: Të gjithë ankohen për vështirësitë e botimit të librave, sidomos kur janë voluminoz e me karakter shkencor, ju si e ndjeni veten, a ju është dhënë mundësia?

Përgjigje: Vështirësitë e botimeve kanë qenë tepër të mëdha, sidomos të botimeve voluminoze, kur është kërkuar dhe një realizim cilësor. Duhet durim. Vetëm kështu mund të rezistojë akoma diçka nga ajo që mbahet për më idealja. Kam sakrifikuar shumë kohë dhe mundësi financiare. Për fat, kam qenë në rregull nga mendtë, sepse në kushte të tilla te njeriu ndodhin fenomene të pakëndshme. Dhe pjesërisht ia kam arritur. Shteti dhe kushdo tjetër ka qenë pothuajse i vetpërjashtuar. Por kam patur pak, shumë pak shokë që më kanë përkrahur. Kam dashur të jem pjesë e veprimtarive kushtuar librit dhe kulturës, ndaj nuk i jam shmangur panaireve të librit, si në Tiranë ashtu edhe në Prishtinë.

Pyetje: Ç’plane kini për botimet e reja, pasi megjithëse kini vite në pension, nuk pushoni së punuari?

Përgjigje: Nuk mund të flas shumë për botime të reja me këtë moshë që kam, por nuk do t`i iki punës pa botuar një vëllim përfundimtar voluminoz të revistës “Dyrrah”, vëllimet e mbetura të revistës “Albania”, një studim për arsimin në rrethin e Durrësit dhe mbase edhe një varg tjetër veprash që janë në përpunim e sipër. Koha do të tregojë vetë. Them që, në dashtë Zoti të vazhdoj kështu edhe pak kohë, do të mbaroj edhe diçka.

Pyetje: Në fund kam një pytje njerzore e shoqërore bashkë: a ka moshë pensioni për mësuesin studjues, krijues e botues?

Përgjigje: Pensioni nuk llogaritet për interesant, por jep disa mundësi, sidomos kohë me bollëk. Mund të luash tërë ditën domino, të pish një varg kafesh, të marrësh pjesë në një grup që të duket si Parlamenti i dytë shqiptar, mund dhe të shëtitësh nëpër botë, natyrisht po pate para. Unë për vete e kam zgjidhur pak ndryshe: para kompjuterit, me librat, me bibliotekat e arkivat dhe shoh që mund të jap diçka në kulturën tonë. Dikujt kjo i pëlqen e dikujt tjetër as që i bie në sy. Është punë e tyre. Mua më pëlqen për faktin e thjeshtë, se lë diçka në kulturën shqiptare, si studiues e botues, e më tej, si idealist i pandreqshëm.

Biseda me Halimin, s`ka të sosur për net të tëra dimri, ndaj e ndërpres duke i uruar: “Jetë të gjatë e shëndet, sepse punët që ke nisur, s`duhen lënë në mes, duhen bitisur”!

Miqësisht, faleminderit!