Fahri Xharra: Humbi Rudina, si lindi Gjakova?

Rudina,  pse humbi ky emër? Si lindi Gjakova?

Nga Fahri Xharra

Kosova nuk është djep i serbëve,  por është pre pirateske  e tyre. Politikanët dhe intelektualët serb duhen ta dinë që kjo krahinë shqiptare ” banohej nga shqiptarë,  bashkëatdhetarë dhe vëllezër qysh prej kohës së pellazgëve” ( V.Bernard ;”Maqedonia dhe Helenizmi”) .

Por si e thot Aristidh Kola në librin e tij ” Greqia në kurthin e serbëve të Millosheviqit ” (f.67) se në të vrtetë Kosova, :” falë pozitës gjeografike të saj. është e tillë që kush e zotëron atë ; zotëron gjithë vendkalimet për Adriatik,  për në Egje e për Shqipëri . Pra përbën një nyje të rëndësishme ekonomike dhe strategjike,  prandaj edhe thuhet në trajtë hiperbolike,  që kush e zotëron Kosovën e zotëron Ballkanin”

E verteta e Gjakoves ! Keni dëgjuar për nahijën e RUDINES ?

"Të mbrosh çështjen kombëtare në opinion përmes mediave,  kur të cënojnë integritetin,  territorin e  kombit,  të mohojnë gjuhën apo historinë dhe kulturën e të parëve,  është atdhetari dhe asnjëherë nacionalizëm".(Vilhelm Vranari Haxhiraj)

Gjakova apo Rudina, nje pyetje që më ngarkon. A me të vertetë lindi jeta pas Hadum Agës në Gjakovë? . Pa ofendime, pa parabindje fetare,  pa lokalizëm shpirtëror,  në shërbim të së vertetës e cila na është mohuar dhe meshefur.Ne duhet t´a zbulojmë.

”Xhamia e Hadumit është një objekt sakral në Gjakovë,  Kosovë. Objekti është ndërtuar gjatë sundimit të Perandorisë së Osmanlinjve,  në dekadën e fundit të shekullit XVI.[1]

Në defterin zyrtar te Perandorisë të vitit 1571,  Gjakova (?) përmendet si fshat,  ndërsa tregu i saj konsiderohet si qendër tregtare rajonale. Në atë periudhë,  konkretisht në në vitet 1594/1595,  Hadum Sylejman Efendia - i njohur si "Hadum Aga",  vendos ta financojë ndërtimin e një xhamie e cila do ta bartte emrin e tij. Pas ndërtimit të xhamisë në territorin e fushës së Jak Vulës,  fillon zhvillimi i hovshëm i ekonomisë,  pasi zejtarët nisin të vendosen në afërsi të objektit të saj. Në këtë mënyrë krijohet struktura e kompleksit të Çarshisë së Madhe,  e cila më vonë luan rol të jashtëzakonshëm në zhvillimin social,  ekonomik dhe kulturor të Gjakovës.”

A me te vertet lindi jeta në Gjakovë pas Hadum Ages ?   A kishte jetë andejpari, dhe para tij? Po si quhej ai vend ku Hadum Aga vendosi të ngriste xhaminë?

Si do që të jetë qyteti ekzistues i takon periudhës osmane. Në fakt,  në bazë të të dhënave historike,  Gjakova njihet qysh nga dekada e pestë e shekullit XIV,  më saktësisht nga viti 1348,  kur i takonte nahijes së Alltun-Ilisë,  me qendër në Junik. Ndërkaq,  sipas burimeve të kulturës materiale,  ndërtimeve arkitekturale monumentale,  ajo njihet nga dekada e fundit të shek. XVI. : Po mirë në dokumentat e e vitit 1348,  nuk ka mundur ta ketë emrin Jakova.Si e kishte atëherë,  dhe pse u mshef ai emër ? Po,  pse Hadum Aga e zgjodhu mu këtë  vend (sot Gjakovë),  e jo për shembull Junikun?

”Kryepyetja eshte cila ishte tradita,  toponomia,  onomastika,  historia shqiptare ne brezat familjar para Jak Vules sepse ekzistenca shqiptare dhe e vete Gjakoves dokumentohet para pushtimit osman ne Ballkan... Në tëkundert vetem historiografia serbe thotë se para ardhjes se perandorisë osmane nuk kishte shqiptarë në Kosovë. Një deshmi e qartë është se kodi i Stefan Dushanit ishte bëre para ardhjes osmane si projekt serb qe katoliket shqiptare ti ortodoksoj  me qellim te qartë ti sllavizoj. Këto dëshmi dëshmojnë ekzistencen shqiptare ne keto hapësira prandaj historia duhet te shkruhet drejte në interes te kombit pa paragjykime dhe manipulime për interesa ditore...!!!(Eduard Frrokaj)

Sigurisht, sepse për paradoks po të pranojmë teorine se ka filluar me Hadum Agën atëherë ju japim të drejtën serbëve dhe historiografisë se tyre se jemi ardhacak të vonëshem .

Pra qëllimi i shkrimit është hulumtues,  thënë më mirë një nxitje më shumë për të vërtetën shqiptare në këto troje.Nuk guxohet ti ipet kahje tjetër,  se vetëm që e rëndojmë qëllimin .

Një gjakovës thoshte: duhet ti percjell rrefimet e baballarëve tanë se Xhamija e Hadum Ages ështe ndertuar me gurët e kishes që ishte aty.” Sa është kjo e vërtetë?

“Sipas regjistrimeve regjistrimeve të vitëve 1571 dhe 1591 regjioni Verilindor i Sanxhakut të Dukaxhinit,  ose sipa emrit të dhënë  në shek.XVI-të,  regjioni i Hasit  ishte tërësisht i banuar nga shqiptarët . Regjioni i Hasit ishte i ndarë në tri nahije:  Nahija e Rudinës (Gjakova e sotme dhe fashtrat e saja në jug),  Nahija e e Domeshtiçit (fshatrat në mes Gjakovës së sotme dhe Prizrenit) si dhe Nahija e Pashtrikut ( fshatrat në lindje dhe në perëndim të malit Pashtrik).Kjo mbyllet me faktin që ngjajshëm me banorët  e regjioneve malore të Shqipërisë Veriore edhe banorët e këtyre tri nahijeve kishin emrat tipik Shqiptarë: Gjin,  Gjon,  Gac,  Bac,  Kol,  Gjec,  Doda,  Prend,  Biba,  Nue,  Dida,  Shtepan,  Vata, ( Burimi: http://archive.is/tr44YThe albanians in Kosova through the centuries,  by S.Pulaha - www.ezboard.com )

Të analizojmë : regjistrimi, edhe i vitit 1591 këtë lokalitet e shënonte si Rudinë,  kurse Xhamia e Hadumit u ndërtua në vitët 1594-1595 ; dhe që nga atëherë humbi çdo gjurmë e Rudinës .( Rudinë;Shesh i gjerë me bar të njomë në mal; lëndinë. Rudinat e bjeshkëve. Kullotin nëpër rudina )

Dashtas apo jo,  të sillet ndërmend  se a mos ishte diçka shumë e rëndësishme në tokat e Rudinës që duhej të zhbëhej ? Pse humbi emri i Rudinës ? Si lindi Jakova ?

Por edhe një gjë,  perderisa te sqarojmë fatin e Rudinës ; Jakova rrjedhë nga emri  i Jakov Vulajt  , pra Jakovaj  e më  vonë Jakova  e kurrësesi nuk ka të bëj  me kompozimin Jak+ova (ova, turqisht fushat ) . Por me rëndësi është, se a e dinte Jakovi (shkurtimisht Jaku) se Rudina  do të emrohet sipas tij  më vonë ? Pse duhej humbur gjurmët?

Duke u nisur nga stili i ndërtimit të jashtëm,  madhësisë së tempullit vetvetiu lind pyetja se a mos ishte ndonjë objekt tjetër aty,  mu aty ku Hadum Aga vendosi të ndërtonte xhaminë e tij. A mos u rrënua ai objekt tërësisht,  apo a mos u adaptua për nevoja dhe qëllime të Hadum Agës. Hadum Aga kishte lindur në fshatin Guskë, afër Gjakovës.

Në librin e cekur më lartë të Selami Pulahës ceket : Ndikimi i Antroponomisë Sllave në këto anë ishte shumë i vogël. Ndryshimet në mes të banorëve me antroponomi  shqiptare dhe antroponomi sllavo -(ortodokse fxh)jane të pa besushme të mëdha.Prej  2507 krerëve shtëpimbajtës  të cilat ishin të krishterë,  1768 kishin emër  katolik Shqiptar,  648 emra të përzier katolik shqiptaro-sllav (ortodoks, shkizmatik fxh) dhe vetëm 96 ishin e emër  sllav(shkizmatik fxh): Banorët musliman me emër shqiptarë ishin 492 . Po ata ortodoksët (shkizmatikët )si flisnin,  a mos flitnin shqip ? Sigurisht që po.

Ne Gjakovë, pra në qytet duhet te kryhen kërkime arkeologjike duke u nisur nga të dhënat apo hartat qe mund te jene ne arikivat e Vatikanit. Manstriri i Deçanit ?,  por atje nuk ka interes. A e imagjinoni një vend ku jane zhvilluar pjesë te rëndësishme të historisë europiane që ende te mos dihet asgjë se çfarë ka nentoka.

Enigma e pa zgjidhur kurrë është vendi ku është ndërtuar objekti i parë i  fabrikës së tekstilit ”Emin Duraku”,  (Vektaria ) në Gjakovë. Flitet por s ´ka guxuar të publikohet se aty ishte gjetur një shkritore e vjetër metalesh qe duhej të ketë datuar nga Kultura e Vinçës. Ishin kohërat tjera atëherë, vitet e 50- ta shekullit të kaluar.

Pra jemi në një kohë që duhet të punohet në këtë drejtim dhe të gjëndet e vërteta e Rudinës.