Editorial » Entela
Entela Binjaku: Mbi telenovelat
E diele, 08.09.2013, 11:00 AM
Mbi telenovelat
Nga Entela Binjaku
Media
është një sipërmarrje e atillë kulturore, e aftë të zhvillojë një aktivitet që
po pushton të gjitha shtresat tona shoqërore, duke arritur tek një publik i
gjerë dhe shumë heterogjen. Çdo ditë e më shumë programet mediatike po bëhen
gjithmonë e më ndikuese, qoftë si mjete të kontrollit shoqëror, qoftë si motor
i ripërtëritjes të shoqërisë sonë. Ndër to, disa nga produktet me ndikim janë
telenovelat. Mjaft të shohësh sa të kërkuara janë, sa orë ju kushtohet gjatë
ditës, sa publicitet ju bëhet etj.
Për to mësuam
në fillimin e viteve ´90, si dhe për shumë risi të tjera që njohu shoqëria jonë
e mbyllur. Kujtoj se edhe ndonjë telenovelë që mund të kisha në kujtesë nga
fëmijëria, edhe atë e kisha si film artistik, dhe vite më vonë kam mësuar se
ishte prodhim i një niveli tjejtër.
“Skllavja
Izaura” në kujtesën time ishte një film i bukur, një romancë e ëmbël dashurie,
nga ato që ke shumë dëshirë t’i kujtosh,
më të cilën janë identifikuar shumë prej nesh. I shfaqur në fundin e
viteve ´80, ky prodhim u bë i dashur për shumë shqiptarë të cilët nuk hezituan
edhe fëmijët t´i quanin sipas personazhit kryesor.
Për
telenovelat, në kuptimin e vërtetë të tyre,
mësuam rreth viteve ´90.
Ndërkohë,
fillim shekulli na gjeti me prodhime të këtilla të ardhura kryesisht nga vendet
amerikano-latine dhe në këto vitet e
fundit edhe me prodhime turke.
Qëndrimet
e njerëzve ndaj tyre janë nga më të ndryshmet, disa i aprovojnë, disa i
refuzojnë, por secili ka të drejtë në këndvështrimin e vet.
Në pak
rreshta do të thoja se këto prodhime televizive kanë një shumicë dërrmuese
shikuesish femra, ndërtohen mbi drama shpirtërore që kanë në themel konfliktet
prindër-fëmijë, ose ato mes partnerëve. Raportet janë thuajse afër ideales,
gratë gëzojnë një status ekonomik dhe financiar të atillë që ato mund të kenë çfarë dëshirojnë, janë të bukura dhe me autoritet, dhuna mungon
thuajse tërësisht, krijojnë një oaz shumë të mirë për
„arratisje“....Fundja, pse të mos i
pëlqejmë?
Pra, këto
janë krijime artistike të skenaristëve dhe regjizorëve të cilët duke njohur
psikologjinë e masave të gjera, krijojnë „vepra arti“, fiction, të cilat nëse
nuk perceptohen dhe nuk kuptohen si të tilla, mund të rezonojnë ndikime dhe
manipulime të atilla që mund të shkojnë deri në devijacione. Dy vite më parë
një ngjarje e bujshme tronditi opinionin tonë kur u fol për rrëmbim, abort me
dhunë etj., dhe më vonë mësuam se
protagonistja kishte patur për shtysë
edhe një realitet të nxitur dhe frymëzuar nga telenovelat.
Parë në
këtë dritë, duhet të pranojmë se me skenarët e tyre, telenovelat mund të kriojnë jetë paralele, shikuesit mund
të humbin lidhjen me realitetin, dhe duke
krijuar përshtypjen sikur janë bërë “për njerëz të mëdhenj”, telenovelat
mund të nxisin fantazitë e shikuesve për
të kryer edhe marrëzira të tilla.
Niveli
intelektual mininalist i skenarëve të tyre, shpesh i kufizuar dhe sipërfaqësor
fton gjithmonë e më shumë shikues të këtij niveli formimi, rreziku i tundimit
dhe manipulimit të të cilëve është i lartë.
Loja aktoriale në shumicën e tyre është aq e dobët sa, krijon bindjen që
me fare pak ose dhe aspak talent e vetëm bukuri, mund të bëhesh i famshëm.
Aspekti
estetik i lidhur me dekorimet e mjediseve, veshjet, aksesorët, ndonjëherë
fjalori i zgjedhur, mund të ndihmojnë shumë në drejtim të mprehjes së shijeve
kulturore, por ato gjithmonë duhet të percpetohen „me këmbë në tokë“, duke mos
kërkuar që ato ngjyrime televizive të realizohen në jetën e thjeshtë dhe
normale të familjeve tona. Shpesh këto përjetime apo realitete fiktive që
përcillen, thellojnë pakënaqësitë ndaj
realitetit konkret.
Pra,
telenovelat janë një produkt i shoqërisë së konsumit dhe duhen trajtuar si të
tilla.
Një ndër
shkollat më të rëndësishme të mendimit sociologjik, shkolla e Frankfurtit flet
shpesh për shoqërinë së masës (ose konsumit). Në konceptin e shoqërisë së
masës, industria mediatike bën mall çdo gjë që tregton, edhe kulturën, edhe
artin. Kështu, produktet kulturore dhe artistike degradojnë në nivelin e
mallrave çfarëdo, dhe i nënshtrohen konsumit.
Merita më
e madhe e kësaj shkolle qëndron në
lidhjen midis kontekstit shoqëror-ekonomik të njerëzve dhe pulsioneve
psikike të tyre, duke vënë theksin tek roli i medias në transmetimin dhe
paraqitjen e “realiteteve të rreme”, për të krijuar tek individët një
preferencë të bazuar kryesisht mbi pasivitetin.
Telenovelat vërtetë japin hera-herës efektin e qetësuesve, duke ndihmuar në arratisjen apo shkëputjen nga realiteti, por duke i pranuar si produkt i shoqërisë së masës, kemi pranuar njëkohësisht edhe se, ashtu si thotë Markyz në veprën “Njeriu në një dimension” (1964) hapja e tregut dhe e kulturës së masës, me shpërndarjen e një lirie më të madhe mes masave, në të vërtetë herë-herë, i ka larguar ato nga institucionet bazë të edukimit, por, për fat, ka sjellë edhe rritjen dhe zhvillimin e kritikave të mendimit.