GODINA E
VITIT 1919 ME VLERAT TË SPIKATURA
ARKITEKTONIKE-ISH-PREFEKTURA E VLORËS
NGA GËZIM
LLOJDIA
Godina e
ish-prefekturës Vlorës ka një moshë 93 vjeçare. Sipas specialistëve kjo godinë
dallohet për vlerat të spikatura arkitektonike e ndërtimore. Përkarshi
xhamisë “Muradie”,në të djathtë kur shkon drejt të Sheshit historik të Flamurit të bie shpejt në sy kjo godinë karakteristike
me arkitekturë të veçantë nga ndërtimet e viteve të fundit. E restauruar nën
peshën e mbi 90 viteve jetë,godina
thuajse kishte shkuar në limitin e fundit të ekzistencës së saj. Thuhet se Ugolini ne Vlore nuk dalloi ndonjë monument ne
sipërfaqe përveç xhamisë se Muradies. Godina e ish-prefekturës së Vlorës është
shpallur Monument Kulture i Kategorisë se Parë me vendim Nr. 654, datë,
09.11.2006. Në këtë listë u shpallën monumente kulture një sërë objektesh
historike që ruante qyteti i Vlorës si : Ish-prefektura, ndërtesë e vitit
1919,banesë qytetare në lagjen "Hajro Cakërri" e shekullit XIX,
ndërtuar me materiale të traditës gurë dhe dru. Shkolla "28 Nëntori"
në vitet 1851-1908 ka shërbyer si mejtep. Në vitin 1908 u çel për herë të parë
shkolla shqipe, sot vijon të shërbejë si shkollë 9-vjeçare. Ish-selia e
Qeverisë Provizore të Vlorës në 1912, ndërtesë në lagjen "Hajro
Cakërri".Banka BKT,Muzeu historik,ish-galeria e Arteve në
qyte,bashkia,sahati,kisha katolike,banesa të tjera të hershme
karakteristike.Godina është një ndërtesë që i përket viteve 1919 me dy kate
lartësi.
Në Vlorë
foli prefekti - Labe (Dukat, Vlorë)
Në Vlorë
foli prefekti
O Vloro,
Kanino (pas çdo vargu)
Osman
Haxhi Muhameti
Të më
mblidhenë mileti
Se vjen
Qemali nga deti
Pas
largimit te Ibrahim Avdullahut si Kryekatundar u vendos qe administrimin e
Vlorës ta merrte Osman Haxhiu ne emrin e prefektit. I biri i Miftiut te Vlorës
Haxhi Muhametit dhe një nga familjet me te pasura te Vlorës. Shume aktiv qe ne
fillim te shekullit, një nga mbështetësit kryesor te Ismail Qemalit. Me vone do
te këtë një karriere te shkëlqyer, Kryetar i Komitetit "Mbrojtja
Kombëtare" te Luftës se Vlorës, delegat ne Kongresin e Lushnjes, deputet
ne parlamentin shqiptar.
sman
Haxhiu --Armen--një nga mbështetësit e Ismail Qemalit, ish prefekt i Vlorës,
një nga njerzit më të pasur në Vlorës, që e vuri pasurin e tij në shërbim të
Atdheut. Kryetar i “Komitetit Mbrojtja Kombtare” Pas luftës deputet në
Parlamentin e parë Shqiptar. Djali i tij Myhedin Haxhiu, Kryetarë i Bashkisë së
Vlorës. Pas “çlirimit” u arratis jashtë shtetit së bashku me vëllanë e tij
Galip Haxhiun.
Specialistë
të IMK kanë bërë një përshkrimi arkitektonik dhe konstruktiv të kësaj godine e
cila ka vlera të thkeësuar ku thuhet
se:Godina e Ish Prefekturës është ndërtuar rreth vitit 1919. Gjatë kësaj
periudhe qyteti i Vlorës pati një zhvillim i cili pas caktimit të kufijve në
vitin 1913 dhe ndërprerjes së rrugëve tradicionale të tregtisë u kthye në pikë
e rëndësishme transite. Zhvillimi urbanistik dhe arkitektonik i kësaj periudhe u kushtëzuan nga arritjet e periudhës
pararendëse, nga kërkesat për të zgjeruar gamën e gjinive ndërtimore, si dhe
nga zhvillimi i ri ekonomiko shoqëror.
Ndërtimet e kohës, kërkonin eksperiencën e projektuesve të specializuar, si vendas ashtu dhe të huaj. Një nga rrymat
veprimi i të cilës u ndje gjatë kësaj periudhe në vendin tonë ishte eklektizmi
i cili mbizotëronte ende mbi qytetet e tjera të Ballkanit dhe Evropës.
Manifestimet e para të kësaj arkitekture i ndeshim fillimisht në Angli, në
shek. XVIII - XIX dhe në fillimet e shek. XX. Prirjet ndaj eklektizmit u
shfaqën jo vetëm në disa ndërtime të projektuara nga inxhinierë të huaj, por
edhe në ndërtimet e projektuara nga inxhinierë dhe arkitektë vendas. Manifestime të kësaj periudhe
ishin kalimtare dhe nuk patën një shtrirje shumë të gjerë. Kjo arkitekturë u
pasua me depërtimin e arkitekturës neo - 
klasike sidomos me ndërtimet e viteve 30’ 40’.Arkitektura e ndërtesës së ish
Prefekturës është përfaqësuese e
arkitekturës me prirje eklektike dhe neoklasike. Ndërtesa të kësaj
periudhe me elemente të ngjashëm arkitektonik në qytetin e Vlorës janë
ndërtesat e Bashkisë, dhe Muzeut të Luftës.Suvatimi i jashtëm shërben si një mjet shumë i përshtatshëm
për zbukurimin e godinës, i cili është,
lehtësisht i zbatueshëm dhe krijon një shumëllojshmëri formash e motive dekorative. Një përpunim i tillë rit së tepërmi plastikën dekorative të fasadave, dhe për të
mënjanuar mbingarkesës janë krijuar plane të pastra në katin përdhe të cilat ndihmojnë për daljen
në pah të elementëve në reliev dhe bëjnë të efektshëm lojën dritë- hije.Kreu i
dritares treshe është pjesa më e zbukuruar me kornizë, në formë
vetullore sipër hapësirës së dritares. Në të dy skajet dalin pilastra me kapitele të dekoruar. Elementët e aplikuar
janë motive të ndërlikuara, si lule, stilizime gjethesh, imitime, të dentikulave
(dhëmbëzave) antike. Vendosja kornizave dekorative në reliev, poshtë hapësirës së dritares duke
krijuar breza horizontalë thyejnë
shtrirjen vertikale të fasadave. Element i fuqishëm i përpunimit
dekorativ është streha nën çati, me bishta të gdhendur,
(testekë), cila vjen si
përpjekjet për futjen e frymës kombëtare me stilizimin e elementeve të
huazuar nga arkitektura popullore. Elementët dekorativ parapërgatiteshin gjatë ndërtimit të muraturës, bëhej mbushja
me suva dhe më pas duke kaluar shabllonët mbi to u jepej elementëve forma e profile sipas dëshirës.
Zgjidhja planimetrike është mjaft e goditur, falë një grupimi të qartë
funksional.Lidhur me përshkrimin e konstruktiv
të objektit specialistja e IMK
shkruan:Teknika e ndërtimit të kësaj godinë në raport me ndërtimet e mëparshme,
pati jo vetëm një rritje cilësore, për sa i përket teknologjisë, por dhe një pasurim të
strukturave konstruktive. Karakteristike e kësaj periudhe është suvatimi i
jashtëm i ndërtesës përdorimi i brezave antisizmik, përdorimi i tjegullave marselieze, përdorimi i
muraturës tërësisht me tulla si i mureve mbajtëse ashtu dhe i mureve ndarëse.
Përdorimi i tullave krijoj një fushë të gjerë të zbatimit të elementëve dekorativ në suva. Themelet e godinës janë të ndërtuar
me gurë të lidhura me llaç. E gjithë muratura si muret mbajtës ashtu edhe ato
ndarëse janë ndërtuar me tulla, me material lidhës llaç gëlqere me çimento,
(llaç bastard). Çatia është me konstruksion druri, mbuluar me tjegulla
marseljeze. Deri në vitin 1944 godina ka
shërbyer si administrate lokale, ndërsa pas viteve 50’ si banese banimi kolektive. Edhe
pse është në gjendje risku ndërtesës nuk i është kryer asnjëherë rikonstruksion, por mirëmbajtje
rutinë.Ndërtesa e ish Prefekturës
paraqitet përgjithësisht në gjendje të mirë statike, me problematika të
shumta të mirëmbajtjes dhe kujdesit që duhet të tregohet për një monument me
vlera të spikatura.
UNDP
është pjesëmarrëse në këtë projekt përmirësimi shkruan në relacionin e
saj:Projekti me titull "Rivendosja e Ish Prefektura Vlorë" ka për
qëllim për të rivendosur një nga ndërtesat e bukura historike në
Vlorë.Aktiviteti i planifikuar për të përmbushur restaurimin përbëhet nga
ndërhyrjes në rivendosjen e fasadave dhe çatisë dhe disa përmirësime të tjera.
Grupi i synuar është direkt përfituese e zbatimit të këtij projekti nuk është
vetëm qendra e Vlorës në aspektin urbanistik, por edhe familjet që jetojnë brenda saj gjithashtu.
Ky
institucion PNUD mbështet aspiratat e Shqipërisë drejt integrimit në Bashkimin
Evropian dhe kontribuon në përpjekjet kombëtare për të arritur Objektivat e
Zhvillimit të Mijëvjeçarit (OZHM). PNUD përgjigjet prioriteteve kombëtare
nëpërmjet qasjes ndaj zhvillimit njerëzor).ka realizuar një sërë projektesh në
qarkun e Vlorësë midis të cilave në vitet e fundit janë të shënuarapunimet që
janë kryer në këto site:
Restaurimi
i "Kullat e Aliut e Dervish", Dukat, Vlore. Restaurimi i. "Rruga
hebre", Vlore. Restaurimi i qendrës së vjetër
Tragjas. Restaurimi i kishës "Shen Spiridhonit" etj.
Facebook
Twitter
Google+
Digg
