Agim Mato: Qafa e botës

Agim Mato

 

QAFA E BOTËS

 

Dajua, me gunën e dhirtë si një krep kundërmonte sherebel. Ne ishim një tufë fëmijësh rrotull tij. Na pa të gjithëve me rradhë. Pastaj u përkul, sikur të ishte në vathë, përfshiu me një dorë këmbët e mija dhe i tha nënës: “I ka të holla kërcinjtë. Lermë ta marr tani që këputen qingjat...

 

1.

 

U ndava me detin. Tani do të jetoja atje lart buzë

udhës së reve,

buzë greminave të qiellit

në shtëpitë e fisit tim me shkallët e gdhendura

në shkëmb,

me magjet pellazgjike prej guri

dhe yllësitë e bajameve që mbushin me dritë

kopështet

e kujtesës.

 

Nuk do të më zgjuanin më dallgët

duke u përplasur

në brigjet e mëngjeseve të mija. Nuk do t’i shihja

më pulëbardhat

që klithnin mbrëmjeve rrotull farit të gjiut

duke  shmpleksur

fillin e hapësirave të pafundme.

 

2.

 

Brrrrrr turfullonin kuajt duke u ngjitur në të përpjetën

dhe ajri kumbonte  nga tringëllimi i zileve  si jehona

e një kristali

duke përshkruar gjithë qenien time  që mbushej pas çdo

mali me male të rinj,

ashtu si pas çdo dallge me dallgë të reja.

Nga të gjitha anët dheu më pëshpëriste me mijëra zëra

dhe shpirtin e ndjeja tek vinte si brumi në magje.

 

Avulli i tokave të kthyera mbushte hapësirat

si një thimjam i vërtet njerëzor.

 

Pranë çdo porte, nëpër sofate, rrinin plakat

duke tjerrur rezet e fundit të diellit.

 

Dëgjohej muzgu që fishkëllinte

dhe mblidhte bagëtitë

me shkopinjtë e gjatë të hijeve.

 

Një lumë blegërimash, pluhuri

dhe afshi të ngrohtë

përmbyste sokakët.

 

Pastaj nata ra si një velenxë mbi shpinat e

kuajve të lodhur.

 

3.

 

Nënëmadhja qeveriste shtëpinë si perëndia mbrojtëse e

fisit

dhe fytyra e saj i  ngjante një vazoje antike prej balte.

 

 

Nga çibuku i saj ngrihej tymi i miteve të lashta.

 

 

Si ishte ngjitur ashtu rreptësia

gjer tek gardhi i vetullave që mbulonte puset e syve të saj

të frikshëm?

Dridheshim kur na kalonte pranë

me renë e errët të çitjaneve të saj

dhe me tufën e çelsave

si një tufë vetëtimash

në brezin e gjerë prej lëkure kau.

 

E dinim se me njërin prej tyre

ishte kyçur sënduku i rëndë

që dremiste në qoshe të odës,

duke përhapur një erë ftoi dhe misteri.

 

Askush nuk guxonte t’i afrohej.

Në çdo hap që të hidhnim

do të ndjenim kërkëllitjen e drynit të zi

si hungërimën e një qeni.

 

4.

 

Tani që lumi po jepte shpirt

urat u ngjanin samarëve të braktisur.

 

Nuk dëgjohej më troku i hazdisur i pranverës

përmes kopështeve dhe shpirtrave tanë

të përmbytur nga lulet dhe ëndërrat.

 

Ne gërmonim në shtratin e tharë

për të gjetur fillin e këputur të blerimit.

 

Atje, zalli që dukej si i larë me finjë

përvëlonte nën këmbët tona,

sikur ta kishte flakur dikush

nga kamini i diellit.

 

Bëheshin llogaritë netëve

buzë orbitës së lëmit

ku vërtitej jeta.

 

Nën strehët e Kashtës  së Kumtrit

na zinte gjumi

të shurdhuar nga cinxujt e yjeve

dhe drapëri i ëndërrave tona

fëshfërinte

në arat e pakorrura të diellit.

 

5.

 

Nënëmadhen pata pyetur: “Ç’është ujku?”

dhe ajo:  “Operativi  i pyjeve” më pat thënë.

 

“Po operativi?” e pyeta sërish

dhe nënëmadhja:

“Ujku i njerëzve” m’u përgjegj.

 

6.

 

Në mbrëmjen e përmbytur me mjegull erdhi dajua

dhe vari në manin e oborrit

lëkurën e një deleje të coptuar nga ujku,

lëkurën e një deleje me leshin paqësor

ku pati kaluar tmerri

si rrufeja në barin e një lëndine.

 

Tani nuk ishte vetëm përrallë e treguar netëve buzë vatrës

me simbolin e së keqes që i avitej tinëzisht pafajësisë, me

keqardhjen e trëndafiltë,

me moralin e papajtueshmërisë

dhe vigjilencën.

 

Nuk ishte më përrallë.

 

Manteli i tragjedive lëkundej në manin e oborrit

dhe qingji i vetmuar blegërinte monologun e dhimbjes së

tij.

 

7.

 

Aviteshin mjegullat duke gëlltitur në barkun e tyre

shtëpitë me gjithë oxhaqe, kalimtarët,

kopështet si limane  ku direkët e pemëve fundoseshin pa

zhurmë,

stanet, të mbjellat

e deri tek telat me gjemba

në kufirin aty pranë.

 

Aviteshin, aviteshin.

 

Dhe unë vija veshin të dëgjoja prapa mjegullave

hapat e panjohur

të ujqërve dhe operativëve,

të dëgjoja kuisjen

dhe kërcëllitjen e dhëmbëve të tyre.

 

Kurrë s’i kisha parë këto qenie të mjegullave dhe të natës.

Kush do të ishte preja e tyre?

Në cilin man do të varej lëkura e saj e përgjakur?

 

Retë ngeceshin në telat me gjëmba të klonit, atje, tek Qafa

e Botës.

Koha ngecej. Zilet elektrike tringëllinin

dhe një breshëri automatikësh vinin në panik

tufën e  yjeve që kapërxente me ngut kufirin.

 

8.

 

Shpella e Kërshmoit binte erë plehu e misteri.

Dajua strehonte në të delet, si në një banesë të  frikëshme

qikllopësh.

”Ehehehej” thërrisnim

dhe zërin tonë e përsëriste shpella,

të shumëfishuar në thellësi të saj,

duke e përplasur në prehistori.

Njeriu i lashtë kishte vizatuar në mure shenjat e tij.

Këtu Medauri ilir mprihte armët dhe Pani i Madh i vinte

mysafir.

 

Tej ngrihej Çuka e Ajtoit si një kon i ngushtë.

Jeta kishte mërguar nga portat, nga qemeret e saj

dhe një heshtje gurësh  mollokë

mbretëronte në tërë Kaoninë.

 

Jashtë shpellës, dajua  varte kërrabën

në bishtin e  Harushës së Madhe,

trazonte qumështin në kazanët e nxirrë,

dhe shtëllunga avujsh të bardhë shpërndanin në ajër një

aromë hëne.

 

Pastaj kumbisej tek nata dhe zbonte me një  longar

vetminë  e staneve,

gjersa na mbylleshin sytë

me një vathë blegërimash në shpirt,

pranë një kupe të drunjtë

me përsheshin e pambaruar të yjeve.

 

Në cep të gjumit tonë,

regëtinin ishuj të largët,

drita të largëta

jetë  të largëta,

të panjohura.

 

9.

 

Po një ditë, një kompast i madh

u duk prapa ledheve

dhe me një trok të hazdisur

filloi të maste të mbjellat, shtëpitë,

të maste hijet, oborret, mullarët, shkallët, oxhaqet.

Hipte dhe zbriste silueta e tij tek Rrëza e Buarit,

tek Qafa e Stismave, në Orlë, çante mes për mes barin e

ëmbël të Lumbardhës, gulçonte në Përroin e Botëkuqes,

dilte në Bregun e Dufeqeve, bënte piruetë tek Hunda

e Purriut

dhe hidhte vallen e tij makabre

nëpër sheshe e kalldrëme. Kokë më kokë

u numëruan delet, qingjat, kecërit e përrallave e dhitë,

u numëruan  kuajt e mëzat, ullinjtë, bajamet, fiqtë.

 

Vetëm ujqërit, kunadhet e dhelprat

ngelën jashtë deftereve të kooperativës.

 

10.

 

Në odën atje lart dëgjoja bulurimën e demave, dridhjen e

trarëve,

krakëllimën e dhogave të dyshemesë

sikur shtëpia të qëndronte mbi shpinat e tyre.

 

Të mbyllur në katoqin e errët ishin si ca shpirtra që

kishin në dorë fatin tonë.

Tundej shtëpia nga sherri i tyre i pakuptimtë,

tundeshin rropullitë e dheut

dhe unë kisha frikë se mos rrëshqisnim

deri poshtë në Moskofil,

deri poshtë te fusha e Vasilikoit.

 

Mos ndoshta  gjithë dheu i rëndë

po rrëshqiste nga shpinat e  buajve të legjendës

e po gremisej në hapësirat e gjithësisë?

 

11.

 

Erdhi vjeshta.

 

Në oborrin e shkretuar filluan të mbinin gjëagjëzat.

 

Nënëmadhja dergjej në shtratin shekullor

dhe çelsat nuk shkrepëtinin më në brezin prej lëkure,

çibuku i plasaritur nga zjarret e moteve

nuk tymonte më.

 

 

Me zor arrinte të dridhte një cigare

dhe të dhjetë gishtat e saj

ishin si dhjetë plaka

që vishnin me qefin një të vdekur.

 

Vetëm gjarpëri i shtëpisë

mblidhej kulaç

dhe i bënte shoqëri

që poshtë krevatit të saj,

ndërsa portreti i tij prej guri përhapte një heshtje të rëndë

mbi  portën e madhe të oborrit.

 

Hija e një kompasti rrëshqiste

mbi shikimin e saj të humbur

që shterej dita ditës.

 

Nënëmadhja bëhej gati

për ikjen pa kthim.

 

Vinin gra, shumë gra. Flisnin  nën zë.

“Të flamosurit”, pëshpërisnin, “ditëshkurtërit”!

Pëshpërima tragjike e grave, rrotull verbimit të saj

ishte si namatisja e një korri të largët në tempujt e Çukës

së Ajtojt,

për të dëbuar nga shikimhumbura

hijen shteruese të dritës.

Në mes të asaj pëshpërime

ndjeva  zërin e nënës sime.

Si kishte mbërritur papritur me lotët që rridhnin mbi

bukurinë e saj?

Si e  mbajta klithmën e habisë

dhe prita si një burrë i rritur

të më përshëndeste

kur të më vinte rradha?

 

Mbi çatinë tonë gulçonin retë duke tërhequr pas

qerren e rëndë

të bubullimave.

Shihja zogjtë që iknin dhe në vend të tyre,

nën strehët e gurta të shtëpive

ngrinin foletë e tyre vetëtimat.

Shiu rrëshqiste mbi tjegullat e gjëagjëzave,

ku njëqind motra i hedhin ujë

njera tjetrës për të larë duart.

 

12.

 

Ditë më pas shpirti i nënëmadhes

fluturoi tej stismave të shtëpive, tej ullinjve,

dhe u ul mbi Çukën e Ajtojit.

 

Gjarpëri mbrojtës kishte rrëshqitur heshturazi

për t’u ngjitur edhe ai tek tempujt.

 

13.

 

Lumi kishte ardhur dhe me brirët e vet u binte këmbarëve

të urave.

 

Te sheshi i Pazarit, nën rrapin e madh,

që shkundullonte nga era,

prisnim korierën për t’u rikthyer atje poshtë te deti.

Ç donin të më thoshnin pëllëmbët e gjetheve që binin

e më rrihnin lehtë në shpatulla?

 

Që  të mos ngashërehesha,

bëja sikur s’e shihja Qafën e Botës,

bëja sikur s’i shihja fiqtë e detit shurdhëmemecë e të

heshtur

te pllaja përballë,

bëja sikur s’e shihja çatinë  hijerëndë të fisit

që hepehej

atje larg e më përshëndeste.

 

Ishte mosha kur atdheu im i hidhur rritej me orë brënda

meje.

 

agimmato@yahoo.it

Limjon - Sarandë, 1981 – 2011