Sejdi Berisha: Vargje të ngrohta që pasqyrojnë realitetin e jetës

R e c e n s i o n:

Sejdi BERISHA:

VARGJE TË NGROHTA QË PASQYROJNË REALITETIN E JETËS

(Sherif BLLACA: “Guri i vatrës”, poezi – Tiranë-2009)

Është interesant se vargu që del nga ndijimi shpirtëror i mërgimtarit, ai, sado që të jetë i thjeshtë, e ka peshën, mesazhin dhe klithmën poetike që shndërrohen në formë historie të “vogël” të krijuesit, të individit dhe të lexuesit. Andaj, vargjet si të tilla janë gjithmonë të ngrohta dhe aktuale, të cilat virtyte i arsyetojnë vlerat artistike çfarëdo qofshin ato. Këtë karakteristikë, e vërejmë tek libri me poezi i Sherif Bllacës, “Guri i vatrës”.

Titulli i këtij libri, vetvetiu, lexuesit ia rregullon timbrin e zërit poetik dhe të përjetimit, për t’u thelluar në botën gjithsesi përcëlluese të autorit, dhe pastaj, për t’u përplasur edhe me mallin, dashurinë dhe me ndijimin shpirtëror, të cilat, padyshim se tek secili mërgimtar bëhen pjesë të jetës, bëhen pjesë të ditës, të gjumit, orës dhe të sekondave, bëhen pjesë të çdo momenti.

Mungesa e atdheut dhe e vendlindjes si detyrim i vargëzimit

Të njëqind poezitë e radhitura në këtë libër janë një “shfryrje” malli dhe shprehje e indinjatës për mungesën e atdheut dhe të vendlindjes, të cilat mërgimtarin e “ngujojnë” në detyrimin e kujtesës, e cila, në të njëjtën kohë edhe përvëlon, por edhe “flladitë” zemrën e shpirtin. Duke u mbështetur në tërë këtë, Bllaca sikur krijon edhe histori për vetveten dhe për familjen e vet, por gjithsesi edhe për kombin dhe atdheun.

Në poezinë “Ajo është bujare”, autori dëshiron që me ashk të na prezantojë qëndresën dhe madhështinë e nënës shqiptare, jo vetëm në moment të caktuar, por gjithnjë nëpër periudha kohore dhe historike: “...Ajo rriti dhe ngriti fëmijët/ajo përballoi djallin dhe t’zitë/...përjetoi shpatën dhe thikën/gjunjëzoi skamjen dhe frikën”. Mirëpo, kur i analizojmë vargjet: “...i pikuan lotët e pleqërisë/të kaluarën e sotme nis ta urrejë”; atëherë, këto forma të “klithjes”, edhe pse përmes vargjeve të thjeshta, ato ndërtojnë mendimin e thellë për ta komentuar jetën, për ta analizuar dhe zbërthyer historinë e njeriut, sepse, “mallkimi” dhe “urrejtja” janë dy segmente që përshkallëzojnë në aspektin e formës së lumturisë dhe të rrugëtimit përgjithësisht. Këtë çështje e dëshmojnë shumë poezi, si: “Një natë pagjumë”, “Nën hijen e blirit”, “Në pranverë” etj.

Autori, sikurse edhe të gjithë mërgimtarët që atdheun e kanë mall, barrë, dashuri dhe madhështi shpirtërore, ai dot nuk është i qetë kudo që gjendet, kudo që punon dhe vepron, bile, edhe kur është në gjumë: “... Në gjumë nën hijen e blirit/në ëndërr mallkova/vendlindjen që e lëshova”!

Vargut të pashkëputshëm për këtë vragë, i bashkëngjiten si gjerdan edhe shumë poezi, të cilat duken, hiq më pak se si copëza jete, buke e rrëfime nganjëherë edhe trishtuese. Me vargjet e veta, autori i librit “Guri i vatrës”, krijon thjeshtë dhe në mënyrë modeste sekuenca të cilat u ngjajnë filmave që vetëm njëherë mund t’i shikosh dhe kurrë më. Ose, i ngjajnë asaj këngës të cilën shumë e adhuron, e të cilën vetëm njëherë mund ta dëgjosh dhe kurrë më tjetër, por që pastaj, gjithnjë të përfton si diçka që nuk di as ta shpjegosh: “Kosovën vizitova/edhe Pejën e kam lënë/s’pashë Çarshinë e vjetër/ishte bërë krejt tjetër/anë më anë i dola s’mujta me besu/më ranë lotët në faqe/s’di si me përshkrua”.

Në poezinë “Vizitova Kosovën”, autori, përveç mallit dhe etjes që shpreh për vendlindjen, vë në thumb edhe gjërat që kanë ndërruar jo për së miri. Bile, zhgënjehet edhe në shokët e dikurshëm që i takon: “Dua t’i takoj shokët dhe asgjë tjetër/tungjatjeta më thoshin/do shihemi nesër...!”. Një prej poezive që autori i vë në kornizën e zjarrit shpirtëror, por pa fuqi për të mundur për të bërë gjë tjetër, vetëm fuqishëm vargëzon me mendjen dhe penën e njeriut të thjeshtë e të sinqertë, të njeriut të djegur në flakën e cila dot nuk shuhet, në atë të kurbetit: “...në faqe më pikuan dy a tri pika/kah më vinin desha ta di/ato vinin nga sytë e mi”, ose, “...Për ty malli zemrën ma shkrumboi/Lulëkuqet përreth t’i shikoj/këngët e bukura shqipe t’i dëgjoj/jetën e mbetur aty ta vazhdoj”!

Duke qenë i vetëdijshëm për vuajtjet dhe robërinë historike të Kosovës, autori i këtij libri sikur dot s’i hiqet qafet dhe nuk i ç’kapet atdheut dhe vendlindjes, dhe për këtë arsye, assesi nuk kënaqet pa e përjetësuar edhe këtë varg: “... jetë, shëndet dhe liri paç”!

Etja dhe madhështia e mërgimtarit-fuqi poetike

Meqë autori i takon një familjeje të veçuar atdhetare, asaj Bllaca, shumë vargje ia ka kushtuar edhe rrugëtimit të kësaj familje, e cila, pjesë të jetës i kishte persekutimet, burgjet dhe torturat, por e kishte edhe beden qëndresën, bujarin, atdhetarinë dhe madhështinë i kombit.

Në poezinë “Kulla fortesë” kushtuar kullës së Ramë Bllacës, ai, si në trajtë metafore rrëfen: “U ngrite kur ishte shumë vështirë/dhe ishe ndër të gjitha më e mirë/nga brendia jote zëri i plakut jehonte/rrini, rrini këtu/ shqiptarëve u thoshte”! Në kuadër të kësaj, poetin sikur gjithnjë e ka shoqëruar malli dhe trembja për atdheun. Kjo, ndoshta jo vetëm për shkak të rrethanave historike dhe politike, por edhe për arsye se ai u lind në Bllacë të Therandës, pastaj kaloi për të jetuar në Shkup, mandej për tu vendosur në qytetin e Haxhi Zekës, në Pejën e traditave dhe të ngjarjeve historike, dhe prej këtu, nga presionet politike dhe të luftës braktisi vendin. Për këtë arsye, pothuaj se tek secila poezi e hasim edhe çudinë edhe madhështinë e etjes. Të dyja përnjëherë, sepse, kështu e forcojnë moralin e autorit për të jetuar me atdhe e “pa atdhe”, edhe pse, “Me djersë dhe me lot sot/për ta mbijetuar varfërinë”.

Poezi të kësaj natyre e të kësaj peshe tunxh, i hasim kudo në libër, si: “Lotët e djegur”, “Trimëresha Kosovë” dhe “Korriku 1998”. Në këtë të fundit, poeti ligjëron me barrën e dhembjes historike, me peshën e zërit-kushtrim: “Dhe, ne ecëm si dëshmitarë/Mes flakësh/tymit të paparë/Dhe, Korriku i nxehtë valë/Na mbeti i heshtur, pa fjalë...”!

Krahas të gjitha këtyre ndrydhjeve dhe dhembjeve e plagëve shpirtërore, Sh. Bllaca, vargjet e veta i bën jehonë për lëvizjet politike dhe shoqërore në atdhe për çlirimin e Kosovës, për liri dhe për kuptimin e plotë të marrjes frymë lirshëm e pa frikë. Në poezinë kushtuar Ibrahim Rugovës, ai, sikur tërë veprën dhe jetën e tij, sertshëm e mbërthen, por gjithnjë me mburrje, në metaforën që ka zë arsyeje: “”Na lejo burrë bote/t’i pikojmë do pika loti/vepra e juaj është e përhershme/do t’ju kujtojë gjithë bota/mot pas moti”!

Ndërkaq, lëvizjet dhe ecjet e Kosovës, në kohën e ndryshimeve dhe të tranzicionit, autori edhe në vargje, këto përplasje i vë në boshtin e befasive, të cilat njëkohësisht edhe trimërojnë edhe frikësojnë për mbarëvajtjet për njeriun e tokës dardane.

Qortimi dhe modestia vargëzuese refleksion i shprehjes dhe i provokimit krijues

Dhe, sërish autorin e hasim me vargjet dhe poezitë e ngarkuara me kurbetin dhe me historinë e lashtë të kësaj ligatine, cila dot s’na hiqet qafet. T’i analizojmë vetëm disa vargje tek poezia “Takimi i nënës me të bijën”: “...Sa shumë mote kanë kaluar/bijën nëna pa e takuar/mall e vaj tani kaluan/një orë, një ditë e paharruar”! Ose, edhe disa vargje tek poezia “Mallkimi i nënës”: “Ulur pranë dritares/me shqiponjat bisedon/me vajin e pleqërisë/mërgimin mallkon”.

Shih, se çfarë peshe ka vargu kur prekën temat e tilla, edhe kur ai krejt është i thjeshtë: “me vajin e pleqërisë/mërgimin mallkon”?! Ky qortim që përmban edhe modestinë e autorit por edhe të vetë njeriut, shndërrohet në formulë të fuqisë së shprehjes por edhe në sinonim qortimi për ta shprushur edhe më shumë jetën, të kaluarën dhe përplasjet shpirtërore, e të cilat, padyshim se duhet të nxisin provokimin për t’i ndriçuar të gjitha këto vlera dhe thesare, të cilat janë ende të pavjelura sa e si duhet. Sepse, siç thotë edhe poeti: “N’diasporë shpejtë tretet jeta/vitet kalojnë pamëshirë/Peja në mendje m’u ka ngrirë”!

Veç kësaj, edhe lindjet në kurbet janë me peshën e mallit, me syrin e lotit, gjë të cilën e thekson në disa nga poezitë të cilat autori ia kushton nipit të vet. Autorin e kësaj vepre sikur e shohin si një lloj të paparë prej pelegrini, i cili shtegton e kërkon në çdo skutë e në çdo vend kujtesën e duke e luftuar harresën. Dhe, pikërisht kështu, asnjëherë nuk i ç’kapet nga mendja “fajësia” për mërgimin, për çfarë, ndonjëherë edhe krijon “amulli” këndimi, bile, edhe atëherë kur më së shumti përmallohet, edhe atëherë kur kurbeti e bezdis deri në palcë: “Po nënëlokja ç’ju ka thënë/porositë ku i keni lënë/t’fala nëna që m’ka çuar/me çfarë fjalësh më ka qortuar”!

Dhe në fund. Titulli i librit “Guri i vatrës”, kujtoj se plotësisht përputhet me shqetësimet, përjetimet, kujtimet, mallin dhe me qortimin e madhështinë që autori i gërsheton për vendlindjen dhe atdheun. Në poezinë: “Guri i vatrës sime”, thuaj se të gjitha rrumbullakohen në rrethin e krenarisë dhe të lumturisë, sepse: “Shumë është i vjetër/çdokush këtë e di/se vatra e tij/thirret Dardani”!

Andaj, libri “Guri i vatrës”, kujtoj se i ka vlerat e veta shumëdimensionale, e pse jo edhe letrare. Kjo, sepse, autori me ndijimin e tij ia ka arritur që vargun dhe poezinë, edhe pse të thjeshtë, t’i shndërrojë në vlerë të pakontestueshme për t’u lexuar këndshëm, për t’u përjetuar dhe për t’u bërë pjesë e ngrohtë dhe e dashur edhe e secilit lexues.