Poezi rumune në shqipërim të Baki Ymerit - Eugen Evu

Poezi rumune në shqipërim të Baki Ymerit

 

Eugen Evu

 

Ylberi i natës / Curcubeul nop?ii

(Botoi Albanezul, Bukuresht, 2011)

 

PARABOLA

 

Fryti në majë

Është gjahu

I diellit

Të shqiponjave

Të kambanave...

Nën dhe

Kurora binjake

Fsheh

Ve gjarpëri.

 

ATJE

(Acolo)

 

Utopi të qepura

Histori të leckosura:

Kurse në eshtrat e Memorjes

Fishkëllon Askushi i Madh.

 

BESIMI

(Crezul)

 

I besoj vetvetes

Dhe do të shërohem

Do të ngjitem bjeshkëve

Të brendshme

Do t’i ndal ujërat

Në ëndërr

Me vetullat e mia.

 

PARADOKS

 

Jeta

Ajo nuk vret.

Përjetësia

E rithithur

Nga

Reflektimi.

Hyjneshëria e fshehur

Në vetvete.

 

HIPOKRIZIA

(Ipocrizia)

 

Asnjë dashuri

Nuk është

E fajshme.

 

Hipokrizia

Ka në të

Acarin e lotëve

Nën flatra.

 

I FSHEHUR NË VEPËR

(Ascuns în oper?)

 

Dëgjimi i mendimit

Ja harmonitë sferike.

Errësirë e mbërthyer

Në përjetësinë e qenjes.

 

 

ARTI POETIK

(Arta poetic?)

 

Rrjetë kokrrash solare

E shtrirë duke valëzuar mbi botë

Fjalë me trupa të hidhur

Dhe në mes një emër i padukshëm

Drita e botës.

 

FALJA

(Iertarea)

 

Motto:

Askush sot s’ duhet të më akuzojë, askush të më falë.

Askujt nuk do t’i përgjigjem për atë që jam.

                            (Walt Whitman, Song of Myself).

 

Ngjyrat e gjalla i shuajnë

Në shkretëtirë

Mendimet për të cilat

Të fal.

 

ANOMALI

(Anomalie)

 

Njeriu adamik është pema e Jetës

Boshti kurrizor ka degë simetrike

Eva, brinja e Adamit,

Nuk i mungon pemës:

Të jetë engjëlli dihotomik

Veriga mungestare?

 

LAJMËRIM EVUIAN

(Enun? evuian)

 

Shpejtësia e Mendimit

Është e barabartë me

Shpejtësinë e dritës

Me shpejtësinë

E territ.

 

PERLA

(Perla)

 

Fija e rërës

Së foljes

Skulpton durimisht

Diellin e vogël

Që e meriton...

 

POEMË E IMTË TEJDUKSHME

(Mic poem diafan)

 

Lakuriqësia yte

Është në pasqyra

Shëmbëlltyra e lëvizur

E engjëllit tjetër.

 

BËRTHAMA DHE FRYTI

(S?mân?a ?i fructul)

 

Mëshira është

Bërthama e dashurisë.

Empatia

Është fryti.

 

KUTIA E REZONANCËS

(Cutia de rezonan??)

 

Në brigjet e pyllit

Tingëllon e çvapëzuar

Durimi i diellëzuar

I lëndinës...

 

Edhe shpirti e di.

 

PARADOKS 2

 

E kërkoja djallin

Dhe e gjeta

Zotin.

 

Te çdokush.

 

QESHJA

(Râsul)

 

Djalli

Të merr përmes

Befasisë:

Duke qeshur...

 

GRAFEMË

 

Kur na vdesin prindërit

Vdes edhe një pjesë nga ne.

 

GRAFEMË 2

 

Librat që gënjejnë

E bëjnë historinë.

Ato me derdhje

Gjaku

Fshihen në bërthama

Duke penetruar në gurë.

 

Nga to

Do të ringjallen

Pyjet

E Parajsës.

 

SPACE SISTEM

(Për Niels Bohr)

 

Nga miliardë vetë

Sa prej nesh

Dimë të fluturojmë

Me një anije gjigante

Të kapluar

Nga dielli

Ynë?

Porsi elektronët

Në orbitat

E atomit.

 

ETAPAT E DJEGJES

 

Ata që digjen shumë

Vdesin më shumë,

Duke e mbytur vdekjen.

 

MOS HARRO

(Nu uita)

 

Mos hajto

Dhe mos vajto:

Kur e bën një mik

Ia merr edhe armiqtë.

Gëzohu!

 

TAHIOGRAMË

 

Melodike, dëgjimet e fundit,

Armët që këndojnë vijnë mes jush

Asnjëherë në largësi

Krisjet pa gjumë

E presin Njërin në Dy pjesë.

 

FRYTI I VËRTETË

(Adev?ratul fruct)

 

Gjenden bërthama

Në kalli apo kalavesh

Bashkësi latente

Në shumicën

E hipostazës divine*

 

Kështusoj poezia

Mbi një shtizë të padukshme

Mbështetet

 

*Hyjnore

 

MËKATË VDEKJEJE

(P?cat de moarte)

 

Është mëkat për vdekje

Vetjake

Ta gënjesh vetveten.

 

SOFIZËM

(Sofism)

 

Pa mirësi

S’do ekzistonte Parajsa

Ligësinë e mund

Duke bërë mirë

Nganjëherë.

 

SOFIZËM 2

(Sofism 2)

 

Kemi nevojë

Më shumë për të dashur

Se sa

Për të qenë të dashur.

 

TERAPI ËNDËRRIMI

(Visoterapie)

 

Qesh në gjumë

Që të mos dëgjosh

Se si vdesim.

 

TË HESHTISH

(A t?cea)

 

Të heshtish

Në një botë

Të shurdhëve

Është poashtu një bashkëfajësi.

 

TERRORI

 

Nga mileniumet

Gabimi qëndron në atë

Se çdo i mundur

Lufton me të shkuarën.

Kështusoj popujt

Kështusoj dhe qytetërimet

Kështusoj Lloji.

 

E shkuara, -

Vdekjen e vret.

 

GJAHU

(Prada)

 

Dhurova

Sa ishte për të dhuruar

Dhe ja transparenca

Nisi të dridhet

Në shkëlqimin e ujit

Në Dao...

Ajo që mbetet

Është të bëhem

Fluturim mendimtar

Të shkëputem

Ejani në gjah!

Ndërsa ajo që digjet

Të rihyjë

Në gurë.

 

ANTE-LOGOS

 

Ajo që kërkon

Gjatë kohë

Faktikisht e dëbon.

Hija e ftohtë

E diellit të shkuar

Të shpërthen

Në shpinë

Me klithjen e fjalës

Së palindur.

 

STIMULIME

(Stimuli)

 

Kam vërejtur se shiu

E stimulon pezullimin si gjendje

Më shumë se sa

Përmbushja e hënës

Këtë s’mund ta shpjegojnë

As gjenialët

Dhe as të marrët

Zgjimet janë nga larg

Dhe dikush qeshet me yjet

Fjalët i dinë fjalët:

Brendinë sferike të tyre.

 

AJO QË NUK

(Ceea ce nu)

 

Ajo që jo

Dhe jo

Mund ta dua

E s’mund ta marr

Është dinamiti

I lozonjarit

Nobel

Duke u krymbur

Nën ajrin e ftohtë

Të memorjes.

 

BUKURIA E RINISË

(Frumuse?ea tinere?ii)

 

O, bukuria jote, adoleshencë:

I shëmbëllen shkëlqimit të papërshtashëm

Të hënës së plotë...

 

ANTIPOETIKË

(Antipoetic?)

 

T’i përjetosh ndjenjat

E shumicës

Është ndërmarrja

Si djegje në blertësi behari

Përmes stërdjegjes sate

Kur krejt qielli tingëllon

Si një pllakë e rëndë varri.

 

ANTINIRVANË

(Antinirvana)

 

Ndërmjet librave e astronomëve

I vetmi dimension

Shkëputet dhe e shikon

 

Atë që e quajmë

Arësye.

 

LAJMI

(?tirea)

 

Pas një kohe

Satelitët e vdekjes

Do të shemben

Mbi oqeanet

E ngrira.

Muguj iridiumi.

 

NANOPOEMA

(Nanopoeme)

 

Për njeriun, rënia e engjëjve

Ka qenë ngritja e tij.

Gjurma e çiftëzuar

E një zogu në flatrim.

Kështu është poezia e lartë.

*

Jo mëshira është bërthama e dashurisë,

Por dëshira.

 

FALJA

(Iertarea)

 

Ngjyrat e gjalla

I shuajnë në shkretëtirë

Mendimet për të cilat

Po të fal.

 

NË MBRËMJE

(Seara)

 

Nuk e di përse

Në muzg vetëm një yll

Dridhet duke buzëqeshur

 

Grifsha mbi një gardh

Duke qeshur më qortonte:

„Krakrakra...

Kra-kra-kra...”

 

Ndërsa fjala heshtte

Nuk flatronte

Gurmaz i shpërthyer

Flautë e verbët

    Të kërkon

Poshtë në Parajsë

    Të kërkon.

 

SHKRIMI I PARË

(Prima scriere)

 

Shkrimi i parë

Ishte nga genomi.

Pastaj u pasqyrua

Drita nga drita

Dhe përnga Hyperboreea

Ishte i zogut

Mbi dëborë

I gjurmëve

Të gjitha

Të rithithura nga dielli

Nga drita e era

Të puthura.

 

LIGJI

(Legea)

 

Çdo viktimë është një investim

Kah profanja në drejtim

Të asaj që mund të jetë e shenjtë.

Faktori i riskut është njohja.

Shih ligjin e tretë të Hegelit

Të Hazardit (të dinamikës)

Historia dhe kryqëzatat,

Dhe kënga e njeriut...

Porsi në qiell ashtu dhe në dhe

Përlinden vazhdimisht

Ata që digjen.

Çdo viktimë është një investim

 

Nga profanja

Në drejtim të asaj

Që përmes ripërtëritjes

Mund të jetë e shenjtë.

 

POETËT JANË

(Poe?ii sunt)

 

Poetët janë do të degdisur

Mes turrës së lulëzuar

Dhe trëndafilit

Anglez

 

2.

Ata gravitojnë

Nënhënërisht

Sipas kalendarit të vjetër

Të Venusit

 

3.

Nën paradigmën

E çdonjërit

Përndryshe

Po ajo hipostazë

E shumëfishon

Unitetin

Në drita

Instabile erogjenike

Poetët janë ezoterikë

Poema ezoterike

 

4.

Zjarri i ftohtë i

Yllit të mëngjezit

Është dëshira e dritës

Së errësirës

*

Çka din vdekja

E kupton jeta

Ajo që krijohet

Është flijim i Vetvetes.

  

UTOPITË

(Utopiile)

 

Utopitë

E rrëxojnë

Estinkcionin.

E degëzojnë.

 

Mungesa krijon religjione.

Dhembja e natyrës

Këndon në kompartimente.

 

*

Zbrazëtia e qenjes

Është ajo e organit

Të amputuar të memorjes

Ancestrale.

Jeta jote e kërkon

Jetën time

Të ardhshme.

 

PRANË VETËM AQ

(Aproape doar atât)

 

A po dëgjon se si po shuhemi

Nga vetë drita jonë

Poezia është pulsim

Xixëllimtar

Diellin majë gjylpërës

Nuk do ta kuptoj kurrë

Se kush jam unë

Tahiogramë

E blerta e njohjes

Duke vdekur që nga lindja:

Pikë linjë pikë

Shifrat janë gjemba -

Fjalët e të posalindurit

Vetëm aq sa është absurde

Për t’u mbetur

Kafshimi i zemrës

Nën pagëzimin e puthjes

Së Unit tjetër?

 

MOSHA

(Vârsta)

 

Koha ime

Është një e vetme

Herë për tepër pas

Herë për tepër përpara

I kam dhënë gjak poezisë

Dhe ja, po ma shkul zemrën.

E dëgjoj kohën

Që fillon të bie si dëborë

Nëpër fjalë...

Nëse  nuk i tradhëtoj

Do të më vrasin.

 

OOBELISK APO

ÇERDHJA E GJARPËRIT

(Obelisc sau cuibul de ?arpe)

 

Mbi psikozën e skllavërimit

Ngritet

Tirania.

Në durimin tënd

Kalbet virtyti.

Mbi harresën tënde

Pllaka

Vertikale.

Në gënjeshtër

Atje fshihet

E vërteta.

Duke u zvarritur

Vepra degëzohet

Në satrapë.

 

APHORIA

 

Nganjëherë e vërteta

Del në shesh

Nëpërmjet gënjeshtrës.

*

E gjykon përmasën e madhe

Me përmasën e vogël

Të zemrës.

*

Shpejtësia e errësirës

Nuk i përshtatet

Shpejtësisë së dritës.

As të mendimit

Mes ëndrrës e zhgjëndrrës...

*

Edhe mendimi migron.

Katër stinët gjenden

Brenda një dite.

 

TRËNDAFIL ME GJEMBA

(Trandafirul ghimpat)

 

Vetëm një germë i diferencon

Konceptet e egoizmit

Heroizmit

Erotizmit

 

Orgazmi

Krahasuar me atë ç’është bota

Krahasuar me atë ç’është bota tani

Në këtë kontinuitet në të cilin tani ti shndrit

Si drita e ftohtë e xixëllonjave

Me dritën e një ylli që duket se pulson

Ndaj asaj që deduktivisht përsëritet

Do vijë do ta sulmojë

Dashurinë tuaj të vetmen mrekulli

Të vetmin mister të prekshëm

Duke iu dhuruar juve

E shkruaj këtë me gjethin që përkundet duke rënë

Me gjethin që e ngadalëson vdekjen shkruaj

Me damarët e tij hartë e vogël prej druri

Me fluturat e fundit mbi trëndafilin e fundit të djegur

Duke u përcëlluar në qeramikën e metaforës së thjeshtë

Trëndafili me gjemba acqua dolce

Orgazmi.

 

POEMA DICTEU

(Poemul dicteu)

 

Është e tjetrës memorje

Sjellja natore e

Njohjes.

Duke e kthyer nga prapa

Fluksin mendor.

Kafshimet e zemrës shërojnë.

Njësoj si fjalët pa trup

Të lejlekëve

Ciklikisht migrojnë

Duke e injoruar gravitacionin.

Ata pa hije

I bien përrreth një bregu të fundour

Ku altarët e diellit tjetër

I ftojnë mendimtarët

Për ta përlindur dritën e botës.

 

Rrugë pa mbarim

Ndërmjet eshkës së strrallit

Dhe fosforit të  shkrepsës

Shkëndijë diellore

Mbi gjylpërën e breut

Në një puthje të vetme

Çelsi i botës

Tringëllon.

 

GJENDJA E MIRË

(Starea cea Bun?)

 

Vetëm gjendja natore

E sheh atë që është për t’u parë.

 

Gjendje përmes durimit

Si në bashkëpërpjekje.

 

Gjendja e Mirë

Në poemë tingëllon:

Si në hënën e plotë

-përmes pasqyrimit-

Truri

Dielli i vogël

Pulson

Me dritën e tij

Dashamirëse.

 

Gjendje kosmosi

Në qarkoren

Lëvizëse.

 

EKSPERIMENTI

(Experimentul)

 

Vuajtje që këndojnë

Sëmurje që e bëjnë

Dinamikën e botës

Ato ngrejnë dogma

Ato klonojnë doktrina

Lartësohen piqen

Dhe pastaj gëlltiten

 

Në semiotikën Mundi

Banojmë një shpërthim

Shkëndijat e Iovit

Mbi altarët nënhënorë

Dielli e shpërthen

Veprën

 

Empati hyjnore –

Digjesh nëpër Fjalë

Por jo e ftohtë.

 

ETAPA E DJEGJES

(Kushtuar Baki Ymerit)

 

Si një shqiponjë

Ndëmjet mikroskopit elektronik

Dhe teleskopit të engjëjve…

Vullkan i pashuar atdhedashurie

Që s’e lanë të plaket bukuroshet tona

I patrembur nga eksperimenti i globalizimit

Primordialitet i ri after the day

Të gjitha kohërat i tubon në një tanishmëri të vetme

Duke i kërkuar edhe varret e të parëve të tij

Dhe ate që e ka shndërruar në pulsim

Zemrën e dëborës duke e shndërruar në zjarr

Zjarrin e zemrës duke e shndërruar në fjalë

Zanat tona duke i praruar me afsh ndjeshmërie

Engjëjt tanë duke i shndërruar në miq Shqipërie

Dhe vetëm Ai këtë vend e ka shndërruar

Në çerdhe shqiponjash duke na e prurë Dardaninë

Në zemrat tona, yjet janë atje, dhe dita me dritë

E dielli është ende atje

Ku dardanët natën e bëjnë ditë.

 

REFERENCA KRITIKE

 

E veçantë në veprën e poetit Eugen Evu, në rend të parë është shkenca e kompozicionit piktural, aftësia për të estetizuar një impresion, një „ide” të një fjalie të zhdërvjelltë, duke arritur në detajin e ikonografisë pararafaelite. Në një ripërkujtim elegjiak mund të izolohet një tabllo e përpunuar me përkushtimin e orfeurit barokizant... Në anën tjetër të mahnit një sqenë gjenetike, mitologjike, e gërshetuar me rafinament aleksandrin... Një shprehje elegjiake, gjerësisht e ekzaltuar, konvokon simbole kosmike apo elemente që i përkasin  botës fenomenale. Koha e definon si një „bishë e zbutur”... Jo rrallë,  afekton një princip vizionar. Eugen Evu konsakron një poezi të mirësisë ekzistenciale. (Lucian Alexiu, 1979)

 

Është kjo një poezi tejet komplekse, në të cilën mbivihen ritme dhe pulsime që e tërmetëzojnë poemën në drejtime të kundërta. Mënjanë fraza e organizuar, lineare, përfytyrimi i kapshëm në një vizatim koherent, fjala e pamalaksuar, etj., ta shpiejnë impresionin te poezia klasike. Në anën tjetër, përplasja dukshmërisht e rastësishme e përfytyrimeve, zhvendosjet e papritura nga nënvetëdija përmes eufonishë së dijes, një fërgëllimë nëntokësore që depërton në vargun e rregullt të silabave, si një motiv i levarashtë, i pamarrë parasysh, por që së shpejti do ta turbullojë përkundjen simfonike të vargut, i japin vërtetësinë se gjendemi përballë një poeti modern me një njohje të thellë të shkencës së poezisë. (Constant C?linescu)

 

“Hapsira e brendshme e lirikës së Eugen Evu-t i nënshtrohet lulëzimit dhe terratisjes. Të dy hipostazat i korespondojnë spektrit celebral dhe elegjiak, paralelisht të përfaqësuara në orkestrimin lirik... personaliteti i poetit është dëshmuar tashmë e kontruruar që nga vëllimi i parë, lirika e tij duke evoluar pa pengesa, përmes temperamentit të ekuilibruar por edhe të mbrojtur nga steriliteti, përmes sensibilitetit krijues të përfytyrimeve në hapsirën e thellë të fërgëllimeve në transçedental. (Sultana Craia)

 

Eugen Evu

Biographical Entry. EVU, Eugen oc/ Writer; Publicist; ad /Avram Iancu Street, Hunedoara 2750, code street 331014, Romania; Diploma ASLA Honnor Academy Oradea, Academic Member; Accademia Internazzionale IL CONVIVIO- Italy, Academic Member; pa/ Writer; Publicist; Editor-in-Chef Nova Provincia Corvina (a Literary Cultural and Arts Magazine); Hon. Member Neutrosophic-Paradoxisme Gallup Insitute,  New Mexico. The World Medal of Freedom-ABI, U.S.A.;   Writers Union Romania;  cw/ Author, 43 Books including Poems, Essays, Prose, Editorial Journals, hon/ National an International Literary Prizes. A.B.I. North Carolina U.S.A. Dictionary. Publisher: American Biographical Institute, Who is Who Verlag Enciclopedy in Romania... Contact e-mail: evueugen@yahoo.com