Liri Loshi: Nga libri “Udhët e Tokës” (1988)

Liri Loshi është mjek, publicist dhe poet që jeton dhe vepron në Kanada dhe Kosovë. Deri tani ka botuar tre tituj me poezi për fëmijë:  “Të kisha mustaqe” – 1982, “A flet zemra” 1984 dhe” Udhët e Tokës” – 1988. Gjatë kohës kur ka qenë student ka punuar si redaktor i gazetës periodike “Bota e re”. Kohëve të fundit është i pranishëm në shtypin e përditshëm me analizat e tij për situatën politike në Kosovë.  Gjatë luftës së UCK-së ka vepruar si mjek, si reporter lufte dhe Komandant për moral i Brigadës 112 në Drenicë. Liri Loshi ka bërë videon për masakrën e Izbicës në mars 1999, e cila ka pasur ndikim në kontinuitetin e aktiviteteve ushtarake të NATO-s, në politikën euro-amerikane ndaj  luftës në Kosovë dhe në gjykimin e kriminelëve serbë të luftës në Gjyqin Ndërkombëtar të Hagës.

 

Nga libri “Udhët e Tokës” (1988)

 

Liri Loshi

 

 

HIJE MBI TOKË

 

Prej nga futëzeza hije

Shqeu qiellin mbi bokë?

Erdhën të na prekin

Në nder e në Tokë…

 

Para dyerve, sheshit

Burra, fëmijë e pleq:

Ç’do bishë e tërbuar?

Pse sjell mot të keq?

 

Ujkonjë e xhindosur

Hapin vrik e ndali

Si ta nxirrte dheu

Si e dalë nga mali…

 

Para ujkonjës – këlyshët

Që vetë i ka pjellë

Këlyshët pas ujkonjës

Që shkojnë kah i ndjell.

 

Jo. Nuk është ujkonjë!

Këlyshët nuk janë këlyshë!

Nuk u thonë as njerëz

Mbi njerëz bëjnë yrysh!

 

Në qiell ndalën retë

Hija mbi bokë shkundet

Ç’rrebesh – shi e breshër

Dridhet Toka, tundet…

 

Copë-copë do të shqyhemi

Si këmishë e trupit

Më mirë varr i nderit

Se kështjellë e turpit.

 

Toka nxjerr djemtë

Në fushë te mejdanit

Për nderin e maleve

Për liri të vatanit!

 

 

DHE U NISËN MALET

 

Dhe u nisen trimat

Dhe u nis kolona

Krah përkrah me burrat

Edhe malet tona…

 

Dhe u hodhën shkrepat

Kodrat, pllajat, grykat

Që t’i shurdhojnë topat

E t’i përpijnë tytat!

 

Hapëruan dhe arat

Me misër e grurë

Flaka përlau pyjet

Deri n’dhe e gurë!

 

Po pak përtej zjarri

U gjet një copë druri

E n’gji të një trimi

Bez i kuq flamuri.

 

Dhe u ngrit flamuri

Mbi krerët, mbi zemrat

Bisha kërkon gjurmët

Do t’i pështyjë thembrat!

 

Por s’ka lënë gjë zjarri

Gjurmët i ka fshirë

Ujkonja me këlyshët

T’nemitur, të ngrirë…

 

 

TOKA NDËRRON SHTATIN

 

Trimi merr në shenjë

Toka është mburojë

Trimi na është rrëzuar

Toka është bërë shtrojë.

 

Si e kërkojnë trimat

Ndërron shtatin Toka

Që në log betejash

T’shpëtojë mijëra koka.

 

Se atdheut i duhen

Prapë lisat në kodër

Bij që kurrë nuk lënë

T’shuhet zjarri n’vatër.

 

Shpesh u ndërruan fronet

Në Tokën tonë të kuqe

Porse gjithë pushtuesit

Me të njëjtat huqe!

 

Dëshirë të përmotshme

Të grabisin jetëra

Dhe të luajnë me to

Si langonjtë me eshtra!

 

Po edhe ne patëm

Gjithë të njëjtin huq -

Mbi kalanë e kuqe

Lart bajraku i kuq!

 

 

NA U BË TOKA GJITHÇKA

 

Kur kërkuam nga Toka

Të na bëhet arë

Ajo arë na u bë,

Mbi të hodhëm farë.

 

Kur kërkuam nga Toka

Të na bëhet det –

Ajo det na u bë,

Ta kemi më lehtë…

 

Kur kërkuam nga Toka

Të na bëhet at –

Ajo at na u bë,

Kalëroi në flakë.

 

Kur kërkuam nga Toka

Të na bëhet shkëmb –

Ajo shkëmb na u bë,

S’doli kush ta shemb!

 

Kur kërkuam nga Toka

Të na bëhet shpellë –

Ajo shpellë na u bë,

Të na mbajë më thellë!

 

Kur kërkuam nga Toka

Të na bëhet yll –

Ajo yll na u bë,

Të na ndrijë mbi pyll!

 

Kur kërkuam nga Toka

Të na bëhet gurrë –

Ajo gurrë na u bë,

Dhe nuk shtërroi kurrë!

 

Kur kërkuam nga Toka

Të na bëhet këngë -

Ajo këngë na u bë,

Të mos kemi brengë!

 

Kur kërkuam nga Toka

Të bëhet fushë për valle

Fushë valleje na u bë

Të mos kemi halle…

 

 

TOKËS QË NA FALI

 

Këngë i thurim Tokës

Në tel të lahutës

Tokës që ia fali

Guximin Teutës…

 

Sa herë mihim Tokën

Puthim bucat e dheut

Tokës që ia fali

Urtinë Skënderbeut.

 

Dhe i miklojmë Tokës

Faqet, ballin, shpinën

Tokës që mban burra

Si Hasan Prishtinën.

 

Edhe sot në këtë Tokë

Në fshatra të Drenicës

Vashat rrisin shtatin

E Shote Galicës

 

Sapo e ngjallim në bronz

Bajram Currin – Plakun

Toka nxjerr nga gjiri

Dhe Adem Jasharin…

 

 

DETI ME ZEMËR TË KUQE

 

O kaltërosh i bukur

Paqe e ëndrrës sonë

Në ty derdhin lumenjtë

Tërë gëzimin tonë!

 

Në ty derdhen këngët

Që shpërthejnë në male

Siç derdhet poleni

Nga sythat n’petale…

 

Diell i Tokës sime

Në ty rrezet derdh

Të ëmblën buzëqeshje

Hëna faqeverdhë…

 

Në ty derdhin retë

Piklat e tingëllimën

Qengjat nga bregorja

Të butë - blegërimën.

 

Në ty derdhen tingujt

Nga miliona fyej

Në ty hyn e lahet

Dhe qielli me yje!

 

Kujton që s’e dimë

Unë e motra Buqe

Që dhe ti o det

Ke zemrën e kuqe!

 

Para se kaltërinë

T’na e falesh për sy

Do lumenj të kuq

A s’i derdhëm në ty?...

 

Ta ofrojnë të keqen

S’e pranon o det –

E merr nga thellësia

Në syprinë e qet!

 

Kur trazohet qielli

O t’i prek kush malet

Sa bëhesh i tmerrshëm

Seç i tërbon valët…

 

Ti gjithmonë i kaltër

Dhe n’ përralla t’Lokes

Ti nuk dhe bajlozë

Që i vërsulën Tokës.

 

Më jep fuqi o det

Për vargjet e mia

Shih si po ngjallet

Gjergj Elez Alia…

 

Ika të bredh maleve

T’i kërkoj ilaçet –

Gjergj Elez Alisë

Do t’ia shëroj plagët…

 

 

LUMË I TOKËS SIME

 

- Buron n’Tokën time

Dhe derdhesh në det?...

- Popullit ia bart ëndrrën

Këtu e mijëra vjet…

 

- Pse gjarpërove shtegun

Kur e bëre shtratin?

- E gjatë ishte udha

Kështu e patëm fatin!

 

- Pse s’ndalesh një çik

Nën Shelgun e Vjetër?

- Ndale një çast lapsin!

Hë, ka gjurmë në letër?...

 

- Rrjedh mes dy kodrash

Tepër i ngushtë fyti!...

- S’ka gjë, pak më poshtë

Bëhem vetë i dyti…

 

- Pse e shton nxitimin

Në secilën ujëvarë?

- Çdo valë do që detin

      Ta puthë sa më parë.

      

- A e ndërron ca rrjdhën

Për lulet në kodër?...

- Punëtori loz me mua

Si fëmija me lodër…

 

- Sa shumë i vlen Tokës

Ngado hiqesh zvarë…

- Hiç më shumë se ty

Gjaku ndër damarë…

 

- Ku e merr përditë

Nxitimin e valës?

- Aty ku gjen ti

Madhështinë e fjalës.

 

- Vallë, kush ta dhuron

Tërë këtë gurgullimë?

- Ai që ta falë ty

Këngën, melodinë…

 

- O lumë, do të doja

Të jem lumi vetë!

- E unë t’jem dëshmor

I popullit tënd…

 

- Merrmë o lumë me vete

Sa shumë që dua!

- Eja t’vijosh rrugën

Po zura në thua!...

 

 

MALLI I BRIGJEVE

 

Me stihi t’natyrës

Me shi e rrebesh

Ndër kohëra të errta

Toka ime u ndesh…

 

Një rrëfim i lashtë

Nga njëmijë rrëfime

Ma bën më të dashur

Të voglën, Tokën time:

 

Nga tërbim i qiellit

Shtratin lëshuan përrojet

Të na i gërryenin arat

Të na i merrnin trojet.

 

Urat ç’na i rrënuan

Na i shkëputën brigjet

Rrugët na i prenë –

Na i mbyllën shtigjet.

 

Ndaj u mblodhën burrat

Zjarr mori kuvendi:

- Urat t’i ndërtojmë,

Të mëkëmbët vendi!

 

Pranë e pranë punëtorët,

Gurët, armatura…

Toka po ndërtonte

Më të mirat ura.

 

- Na i shëroni udhët,

Na i hapni shtigjet

Se p na gërryen malli…

Zëshëm thirrnin brigjet.

 

Njerëzit do orë të vona

Ia grabitnin gjumit

Djersë rridhte mbi ura

Valë i shtonin lumit…

 

Një ditë bregu bregun

Si vëllai vëllanë

Seç u morën ngryk

Dhe më nuk u ndanë.

 

 

MËRGIMTARËT

 

Nëpër botë degdisur

Brigjeve të mërgimit

Si gurë të rrokullisur

Lumenjve të pikëllimit.

 

Ia kthyet shpinë Tokës

Kraharorit të nxehtë

Dhe zutë vend ku guri

Peshon më lehtë…

 

Ikët për t’u kthyer

S’u kthyet për të ikur

Latë plang e shtëpi

Dhe vatrën e fikur…

 

Zjarrin e vendlindjes

Thellë në gji e futet

Që stuhi e globit

Para jush të zbutet!

 

Ajo botë e ëndrrave

Që ju ngjante në det

Sapo u zhytet në të

Përroskë e vogël mbet.

 

Pas yllit të largët

Ju vraponit kot

Sepse ishte i huaj

Nuk e zinit dot.

 

Dhe pogaçe e zjarrtë

Në qiellin e huaj

Si një disk i akullt

Për kopshtin tuaj.

 

Në vend të përqafimit

Për dashurinë e zjarrtë

Bota kishte shpifur

Buzëqeshjen e thartë.

 

Në vend se ta shijonit

Diellin në lindje

Ju ëndërronit agun

Si zbardh në vendlindje.

 

Edhe ëndrrat për Tokën

Një ditë mund t’i harroni

Por kurrë fjalën e saj:

- Rrini këtu, mos shkoni!

 

 

NJË GRUSHT DHE

 

E mori me vete

Ai që u nis nëpër botë

Në shami ta bartë

Aromën e nënës Tokë.

 

Dhe kur furtunat

E rrahin mbi shpinë

Në atë grusht dheu

Ta ndërtojë shtëpinë.

 

Kur themelet e gëzimit

Vërshimi ia prish

Me atë grusht dheu

T’i ndërtojë serish.

 

Dhe kur diell i huaj

Nuk shkëlqen në qiell

Nga ai grusht dheu

Të gatuajë tjetër diell.

 

Kur për ajrin e thithur

I kërkojnë tatim

Nga ai grusht dheu

Të krijojë dhe frymë.

 

Dhe kur një pikë ujë

S’e gjen as për ilaç

Në atë grusht dheu

Kroin ta hapë sa kaq.

 

Dhe kur ia rrënojnë

Urën deri në breg

Nëpër atë grusht dheu

Të gjejë tjetër shteg.

 

Dhe kur shteg tjetër

Atje nuk i lënë

Kur ngado që vete

Pusi i zënë

 

Të niset si dielli

Në për atë grusht dhe

Rrugës se bardhë

Për në mëmëdhe…

 

 

KULLAT

 

Karshi rrokaqiejve

Jeni të vogla fare

Por zenitin prekni

Me zemrën bujare!

 

Si njerkë historia

Shpinën kthyer na e kish

Ndaj nuk patëm fat

T’ju bëjmë me fildish.

 

Ju ndërtuam me gurë

T’i bëni ballë topit

Zemrën t’fortë ta keni

Kur vlon pikë e globit.

 

Si sytë largpamës

Ua bëmë frëngjitë

T’i diktoni ujqit

T’ju zini pusitë…

 

N’qepalla të frëngjive

Mbështetet dyfekët

Në ndryshk trimëria

Të mos ju stërkeqet.

 

Nga ato frëngji

Lart yje mblodhët

Dhe i vutë mbi ballë

E n’male u hodhët.

 

Dhe diellin e largët

Mes njerëzish e zbritet

Si qiellin e përflakur

Kohën tonë e ndritët.

 

S’e mahnitet botën

Me stile e stoli

Po me mendje të rrahur

T’njeriut – dëlirësi.

 

Ju e gdhendet fjalën

Siç e gdhend poeti

Edhe kur ju dogjën

Kënga në ju mbeti.

 

E ruanit si diellin

Një margaritar:

Besën e pashkelur

Për florinj, thesar…

 

Karshi rrokaqiejve

Jeni të vogla fare

Po zenitin prekni

Me zemrën bujare…

 

 

ERË MBI TOKË

 

Kot fsheh këmbët, trupin erë

Dhe përdridhesh e bën gjëmë

Larg ta njohim dinakërinë

T’na përvidhesh nuk të lëmë.

 

I hedh duart mbi pemishte

Thyen degë e prish kurorë

Porse Trungun nuk e mposhte

Ai ka rrënjët në kraharor.

 

Nga lugina ngrihesh lartë

Nga lartësitë në luginë ulesh

Pse i mat lisat e truallit

Kur s’ke forcën t’i përkulesh!

 

Lart – degët pushtojnë yjet

Poshtë – rrënjët krejt nëntokën

Gjokset hapur lisat kanë

Në ato parzme ti thyen kokën.