Ylli M. Dilo: Shqiptarët dhe qytetërimi botëror

SHQIPTARET DHE QYTETERIMI BOTEROR

Nga Ylli M. Dilo

"Kur shqiptaret te kene mbaruar se luajturi gjithe karterat e tyre, do te habisin gjithe boten per perkatesine e tyre si nje popull qe i perket nje race te vjeter dhe fort te dalluar"

Nastradami

Shume studjues te huaj qe e njohin historine vleresojne lart kontributin e madh qe kane dhene shqiptaret ne qyteterimin boteror. Amerikani Xh. Williams e quan skandal te qyteterimit evropian gjendjen ne te cilen eshte katandisur kjo race e madhe dhe shume e lashte.

Shume shkencetare te ndershme nisur jo vetem nga sedra per te arritur maja te larta ne shkence por dhe nga ndjenja thellesisht njerezore kane kontribuar dhe kontribojne me vetmohim per te vene ne jete parashikimin e Nastradamit.

Duke u nisur nga parimi se ne percaktimin e lashtesise dhe kultures se nje kombi nje rol te rendesishem luan dhe gjuha e tij, nepermjet ketij shkrimi do te paraqisim disa gjurmime qe na u duken te vlefsheme.

- Kultura dhe shkrimet e para ne Evrope.

Ne vitet 7000-4000 para eres se re(te quajtura vite te kultures se re ) cfaqen ne Evrope IVIRET.

Ne vitet 4000 para eres se re levizin INDOEVROPIANET  drejt Evropes Qendrore

Ne vitet 3500  para eres se re cfaqet shkrimi ne Mesopotamia.

Ne vitet 3000 para eres se re gjuha pellazge ose shqipe ka sjelle lindjen e gjuheve te Indise dhe Sankritishtes.

Ne vitet 2000 para eres se re cfaqet shkrimi ne Kriti

Ne vitin 850 para eres se recfaqen Iliada dhe Odisea( ne iwoniki dialekt).Ketu hapim nje paranteze.Shume studjues te vepres se Homerit jane te mendimit se ato nuk jane transmetuar vetem gojarisht ne dialektin iwnikian por kane qene te shkruara me alfabetin pellazg, pasardhes te te cileve jemi neve shqiptaret.

Ne vitin800 para eres se re  lind alfabeti grek.

Ne vitin 550 para eres se re kemi te dokumentuara shkrimet e para ne gjuhen latine.

Ne vitet 200 pas eres se re dokumentohen shkrime me alfabetin gjerman.

Ne vitin 350 pas eres se re  dokumentohen shkrimet e para te goteve.

Ne vitin 450 pas eres se re dokumentohen shkrimet e para te kelteve.

Po ti referohemi hartes se ?? ?????? ne studimin"Dialekte dhe kerkime" veme re se ne Italine e Jugut nga dialektet kryesore qe fliten eshte I gjuhes shqipe.

Sipas E.Frommi-t "Gjuhet e para kane qene simbolike. Gjuha e mendimit mitik, nuk mund te ishte tjeter vecse nje gjuhe simbolike. Duke qene keshtu , ne tek e fundit e kerkojme shpjegimin e fundit te nje fjale jo tek koncepti, por tek nje simbol"

Kete mendim mbeshtesin dhe shume shkencetare te tjere dhe personalitete te cquara te lenguistikes.Mund te permendim personalitetin e njohur Otto Ranke i cili thote se krijimi I gjuhes lidhet me inkoshiencen(pavetedijen) dhe jo me koshiencen(vetedijen).Fjala shpreh ne analize te fundit simbole dhe jo koncepte.

I ketij mendimi eshte dhe eruditi P.Zheji,bile e shtjellon me tej kete teze kur thote: "te gjitha gjuhet gjallerojne dhe veprojne duke shtruar te njejtat ekuacione simbolike".

Fjalet, na meson autori I studimit" Shqipja dhe Sankritishtja"(studim qe perfshihet dy libra voluminoze),shtrojne ekuacione simbolike dhe ekuacionet simbolike nga ana e tyre, shtrojne mite kozmogonike.

Interpretimi I te vertetave shkencore,filozofike,teologjike jo vetem I kohes tone por i te  gjitha koherave realizohet ne menyre te pakundershtueshme ne qoftese do te kemi ne duar kodet me te cilat deshifrohet vepra e ketij gjeniu.

-Gjuha shqipe e shkruar

Peshkopi freng G. Adal ka thene qe me 1332:"Dhe une e di se sado qe shqiptaret kane nje gjuhe krejt te ndryshme nga latinishtja, prape se prape ata kane ne perdorim dhe ne te gjithe librat e tyreshkronjat latine".

 Fjalori I Frag Bardhit"Dictionarium Latino-epiroticum" I vitit 1635 eshte I pari liber qe kemi sot per sot ne duar.

 Ne qofte se do te kerkojme veme re se ne shekullin e XVIII kemi libra te shkruara me nje alfabet te perzier latino-grek.

Ne vitin 1882 Konstandin Kristoforidhi boton ne Stamboll vepren e madhe "Gramatika e gjuhes shqipe ne dialektin toske"

Ne kete shekull Vellezerit Frasheri jo vetem dokumentojne me veprat e tyre pasurine dhe bukurine e gjuhes shqipe por terheqin vemendjen e shkencetareve te kesaj fushe se gjuha shqipe eshte nena kurse te tjerat jane bijat e saj.

Fillimi I shekullit te XIX  i gjen shkencetaret shqiptare me kerkesa te reja per te ekzistuar si komb dhe fatmiresisht I gjen jo vetem koshiente ne misjonin e tyre por dhe te bashkuar. Kongresi I Manastirit I vitit 1908 vendos alfabetin e gjuhes shqipe me germa latine.Puna shkencore e I.D.Sheperit, A .Xhuvanit, E. Cabej deshmojne se nje ajzberg I madh eqendron I zhytur ne ate det qe ka emrin " Gjuhet e globit ne te cilin jetojme". Ardhja ne skene e dy kolloseve te letrave shqipe At GJ.Fishta dhe I Kadare,te krahasuar me kolloset botrore te llojit te tyre zbulon pasurine dhe bukurine e gjuhes shqipe.

-Nje e fshehte qe duhet zbuluar

Veme re se kemi nje boshllek.Kemi nje te dhene se ne vitin 3000 para eres se re ka ekzistuar gjuha pellazge ,pra gjuha shqipe.Te dhene tjeter kemi ne shekullin e XIII pas eres se re nga G.Adal ku permend se gjuha shqipe shruhet me shkronja latine.Ku jane shkrimet e shruar ne kete gjuhe ne kete periudhe prej 4300 vjetesh?Francezi R. d' Angely dhe E. Kocaqi me studimet e tyre hedhin drite ne kete erresire mijevjecare.

Duke marre si te mireqene zbulimin e E.Frammi-t  qe shpjegimin e fundit te fjales e kerkon jo tek koncepti por tek simboli,zbulim I perkrahur dhe I zhvilluar edhe me tej nga P.Zheji I cili shume fjale bashke i interpreton si ekuacione simbolike, hapen horizonte te reja per te thene te verteten, per te zbuluar ate qe me lart e quajtem te fshehte qe duhet zbuluar.

-Historia dhe shtrirja gjeografike e popujve dhe gjuheve qe flasin.

A e dini qe qe gjuha spanjolle eshte e mbushur me fjale arabe;gjuha angleze eshte e mbushur me fjale greke; fjalet shqipe "kudo,vajze" ne greqishten e vjeter I perdornin shume?

A e dini se shqiptaret banojne ne mijevjecare qe nga malet e Kaukazit,Evropa Veriore,Brigjet e Turqise dhe te Ballkanit,Itali.

A e dini qe shume popuj te Ballkanit, Evropes,Azise dhe deri ne Egjypt dhe Marok ne gjuhet qe flasin kane shume fjale shqipe?

Le te shpresojme por dhe te punojme me devotshmeri dhe koshience qe thenien e Nastradamit ta bejme realitet.

Bibliografi

H.Walter ( ? ?????????? ??? ??????? ??? ?????)

?? ?????? ?????????(??????? 242)

P. Zheji  Shqipja dhe Sankritishtja