Sabile Keçmezi - Basha: Heroina shqiptare - Shotë Galica

HEROINA SHQIPTARE- SHOT? GALICA

Nga Prof. Dr. SABILE KEÇMEZI – BASHA

Në vitet e fundit të shekullit tetëmbëdhjetë dhe kur shekulli ? ri po përgatitej të futej n? binarët e historisë, populli shqiptar, an e kënd tokave të veta, bënte kryengritje gjithë popullore për liri dhe pavarësi. Si n? Kosovë ashtu edhe n? Shqipëri, nënat shqiptare rritën bijtë dhe bijat e tyre, duke iu kënduar k?ng? trimërie dhe duke ? mëkuar me taban kombëtar. N? fshatin Radishev?, n? familjen e Halil Sejdis?, me krisma pushkësh u lajmërua lindja e f?miut t? shtatë, kur, pas gjashtë djemve u lindi vajza e vetme, dhe kjo ishte ajo e veçanta për fshatarët e Radishev?s, se lindjet e vajzave nuk u pritnin me krisma pushkësh, ama, lindja e kësaj vajze ishte gëzim ? madh. Vajzën e posa lindur e pagëzuan me emrin – Qerime, që më vonë n? histori do t? njihej me emrin “SHOT?”, për hir se, si f?mij? ishte trup shkurtër e topolake.

            Shot? Galica u lind m? 1895, n? fshatin Radishev? t? Drenicës, dhe jetoi deri n? vitin 1927, kur vdiq n? fshatin D?rvente t? Shqip?ris?, n? nj? varf?ri t? thell?, e injoruar nga pushteti ? at?hersh?m shqiptar. N? shikim t? parë, e t?r? kjo jet? ishte nj? segment ? shkurtër n? dimenzionin koh?, por ishte edhe m? ? shkurt?r n? hapsir?n jet?sore t? nj? gruaje luft?tare, q? b?ri shum? p?r atdheun e robëruar. Sado e shkurt?r kjo pjes? e jet?s, me t? madhe u ngjyros me dhembje e dram?. Derisa shoqet e saja b?nin nj? jet? krejt? tjet?r fare, Shota e re, do ti n?nshtrohej entuziazmit t? shpirtit kryengrit?s q? nuk duronte dot prangat e rob?ris? shekullore. Shpirti ? saj ? trazuar nga padrejt?sit e shumta q? u bënin mbi popullin e saj, e shtynin drejt majave t? idealeve m? fisnike, por herët pëson zhgënjime t? hidhura, q? na ngelin dëshmi n? historin. P?rher? buz? gremin?s, ajo me rrezikun jetoi binjake.

            F?miria e Shot?s, shikuar n? vija t? p?rgjith?suara, nuk dallon shum? nga f?mij?ria e shoqeve t? saja. U rrit n? skamje e varf?ri, mir?po e rrethuar me dashuri t? madhe nga rrethi familjar. Babai Halili jo q? nuk do ta veçonte nga f?mij?t e tjer? – djem, bile – bile n? momente t? caktuara, Shota e re ishte e privilegjuar nga v?llez?rit e saj. Me kalimin e viteve, Halil Radisheva e merrte me vete, dhe pa asnjë droje e futi n? od?n e burrave, ku u mblidhnin dhe k?mbenin mendime burrat m? t? nderuar e m? t? mençur t? fshatit, ku shtruar bisedonin p?r rob?rin dhe zullumet serbe, q? u b?nin n? at? koh?. Shpesh ndodhte q? Shota me at? z?rin e ?mb?l t’ia thonte k?ng?s me qifteli, dhe q? befasia nga t? pranishmit t? ishte edhe m? e madhe. K?ng?t kreshnike dhe ato t? trim?ris? ? k?ndonte me nj? afsh t? veçant?. Rast ? rrall? ishte p?r femr?n q? t? futej n? od?n e burrave, por ndoshta bash kjo ndikoi q?, ajo si e re t? brymohet me dashuri ndaj atdheut, dhe me urrejtje t? pap?rshkruar ndaj okupuesit. Ajo n? ndeja, n? oda, dhe duke ? ruajtur bagtin, shum? rrall? ose fare pak kishte veshur dimi, siç vepronin gocat tjera t? fshatit. Ajo, me plisin e bardh? n? kok?, dhe me tirqit e zi e me gajtan, veten e ndjente m? t? sigurt dhe m? t? barabart me v?llez?rit dhe t? tjer?t. Kushdo q? e njihte Shot?n e Halil Radishev?s, ndaj saj ndjente respekt q? ? impononte me fisnik?rin?, urt?sin? dhe mir?sjelljen e pashoqe q? kishte.

            Shota ishte nj? vajz? e pa shkolluar, por martesa p?r qejfin e t? tjerve n? t? nxiste nj? ndjenj? t? rebelimit. Muajt kalonin, n? nd?rkoh? Azemi ishte ikur nga burgu. Me ndihmën e kunat?s – Mihane, m? 1915, n? qershor, ajo kishte ikur dhe ishte martua me Azem Galic?n. Me martes?n e re, Shota fillon nj? etap? t? re t? jet?s nus?rore, me plot beteja dhe me sakrifica. N? nd?rkoh? xhandarm?ria serbe zbulon ikjen e Azemit nga burgu. Ata marrin nj? ekspeditë nd?shkuese n?p?r fshatrat e Drenic?s, dhe q?llimi dihej, arrestimi ? s?rish?m ? Azem Bejt?s. Xhandam?ria e ushtria serbe, me nj? armatim t? r?nd? rrethojn? fshatin, nd?rsa sht?pin? e Azemit e sulmojn? ca xhandar duke menduar se z?nja e Azemit do t? jet? nj? pun? e leht?. Ata u gabuan. Nga dritaret e kull?s u d?gjuan krismat e para. Azemi e Shota si dy luft?tar? t? regjur q?llonin xhandarm?rin? serbe. N?na Sherife n? k?t? p?rleshje tregoi heroiz?m t? rrall?, duke ? ndihmuar me fyshek dhe duke ? p?rkrahur e nxitur n? q?ndres?n p?r mbrojtjen e sht?pis? dhe t? fshatit. Sa mundte ? furnizonte me fyshek?, sa shkonte n? nj? dritare, dhe vraponte p?rs?ri te tjetra. Pas ca or?sh luftimi, xhandar?t filluan t? t?rhiqen, duke ? bartur t? vrar?t dhe t? plagosurit me vete. P?r Shot?n kjo përleshje ishte takimi ? par? me forcat serbe, e q? n? jet?n e saj nuk do t? jet? edhe e fundit. Prej k?saj p?rleshjeje, p?r Shot?n pushka do t? jet? pjes? e pandashme e trupit. Q?ndrimi ? m?tutjesh?m n? fshat p?r Azemin do t? jet? ? rreziksh?m, ngase ekzistonte mund?sia q? ekspeditat serbe do t? kthehen p?rs?ri. Rreziku ? nj?jt? ? k?rc?nohej edhe nus?s Shot?. N?na Sherifja duke ? par? dilemat e t? birit, rreth? marrjes s? Shot?s me vehte, ajo n? m?nyr? kategorike k?rkoi q? me t? t? nisej edhe Shota. Vetvetiu shtrohet pyetja, pse n?na e Azemit veproi k?shtu. Nga shpirt?madhsia apo m? shum? nga dashuria q? ndjente p?r nusen e re. ajo, ishte e vet?dijshme p?r fjal?t q? do t? qarkullonin n? fshat p?r daljen e Shot?s n? mal, nuk e lodhte kok?n ngase Azemi ishte biri ? vet?m ? saj, dhe nuk donte t? r?ndonte gjendjen e t? birit, q? q?ndrimi ? Shot?s, apo edhe eventualisht ? Azemit t? jet? shkak p?r bastisje, sulme e vrasje t? reja n? atë trevë. Ajo, n?na Sherife edhe nj?her? d?shmoi se sa e mençur e trime q? ishte. Mir?sjellja e saj ishte shum? dometh?n?se p?r t? kuptuar m?rzin? e saj p?r t? birin, shqet?simet e koh?s dhe t? jet?s s? n?nave shqiptare, dhe gjith?sesi ndikimin e ngjarjeve t? stuhishme q? e v?rshonin Kosov?n. N? k?to rrethana t? rob?ris?, plag?t e atdheut do t? zgjerohen, vuajtjet do t? thellohen me nj? rit?m t? papar?, nd?rsa, pezmi te masat e gj?ra popullore po ? afrohej pik?s s? vlimit. Secila heshtje dhe secili veprim n? at? koh? t? linte p?rshtypjen e thell? t? pasiguris? t? okupuesit. Andaj, vihet n? p?rfundim se n?na Sherife ishte ajo q?, pati ndikim vendimtar p?r daljen e Shot?s n? mal. Pa e pyetur ask?, ajo nga arka nxorri nj? pal? rroba burrash, ? ofroi Shot?s, duke ? uruar rrug? t? mbar? dhe “t? prift? pushka, o trim?resh? e n?n?s” ? tha n? ndarje. Qysh at?her?, lufta p?r liri u b? jet? e Shot?s. Pa hezituar, rroku pushk?n dhe hyri n? vallen e luft?s s? gjat?, t? ashp?r dhe t? pamshirshme, ku dominonin vet?m rregullat e forc?s.

            Shota duke i par? sulmet barbare t? okupuesve t? ndrysh?m at? e nxit?n n? radh? t? par? traditat e lashta n? lufta p?r lirin? e vendit, t? kultit p?r nderin e familjes, t? shpirtit t? lart? t? vet?sakrific?s, virtyte k?to t? v?na n? dukje nga çdo njoh?s ? mir? ? tradit?s s? popullit shqiptar. Shota n? k?t? kontekst nuk p?rfilli ligjet kund?r pushtuesve serb?, austrohungarez? e bullgar. Ajo mori pjes? n? mbi 40 aksione t? r?nd?sishme luftarake kund?r armikut. Kund?rshtoi ashp?r politik?n e dhun?s e t? terrorit t? rexhimit shovenist t? Beogradit ndaj popullit shqiptar. Kund?rshtonte shp?rnguljen e shqiptar?ve nga trojet e tyre.

            M? 1919 mori pjes? aktive n? kryengritjen e Rrafshit t? Dukagjinit. M? 1922-1923 me nj? heroiz?m luftoi p?r mbrojtjen e “Zon?s Neutrale” t? Junikut, e cila sh?rbente si baz? p?r kryengritjen e Kosov?s e t? Mal?sis?. N? korrik t? vitit 1924, mori pjes? n? mbrojtjen e zon?s s? lir? t? Drenic?s (Arbanis? s? Vog?l). Pas vdekjes s? burrit t? saj Azem Bejt?s, m? 1924, ajo do ta vazhdoi ku e la Ai, n? krye t? qet?s s? tij. Nga t? gjitha k?to q? u than? m? lart?, vlen? t? veqohet nj? aksion, q? Shot? Galica e planifikoi dhe e realizoi vet? pa u konsultuar me Azemin.

            Ishte viti 1920, koh? vere, n?na e Azemit s’bashku me an?tar?t e tjer? t? familjes prej vitit 1915, prej se ishte zhvilluar aksioni ? par? ? Shot?s me xhandarm?rin? serbe, ata m? nuk q?ndruan n? sht?pin e tyre, por u vendos?n n?p?r fshatrat e Drenic?s, te t? af?rmit dhe shok?t e Azemit. Mllefi ? armikut sa vije e shtohej, pasi nuk mund?te t? agj?sonte Azemin dhe qet?n e tij, vendosi t’ia zhdukte familjen. M? 1920, n?n? Sherifja me an?tar?t e tjer? t? familjes ndodhej n? Dubofc te Shaban Prebreza, xhandarm?ria e ushtria ? ran? n? gjurm? q?ndrimit t? saj dhe k?shtu nj? m?ngjes t? hersh?m rrethuan sht?pin dhe arrestuan n?n? Sherifen me bijen Mihan?n (kunat?n e Shot?s), mbesat e saja dhe ca gra t? tjera. Te vendi ? quajtur “Rrogat e K?rshit” t? gjitha ? pushkatuan, p?rveq mbes?s s? Azemit – Rahimes shtatvjeçare – fal? fatit ? shp?toi vdekjes. Me marrjen e lajmit p?r vrasjen e n?n?s dhe antarve t? tjer? t? familjes, Azemi k?t? e p?rjetoi r?nd?, nd?rsa Shota ashtu e heshtur, u betua se do t? hakmerret ndaj okupuesit. Andaj masakrat e vitit 1920 ndaj grave e f?mij?ve t? Galic?s, Shota asesi nuk mund t’? shlyente nga mendja, e t?r? ngjarja ? kaloi n? ankth? gati nj? vit. Ajo kishte marrur informata se pas t?r? k?saj q?ndronte “naçallniku” ? Mitrovic?s dhe vendimin e kishte marrur, “Naçallniku duhet t? likuidohet”, kishte th?n?. M? 1921, me ndihm?n e dy v?llez?rve, Mehmetin dhe Sali Halilin, e ca t? tjer?ve futen n? sht?pi naçallnikut. S’bashku me gruan dhe nj? musafire q? kishte q?lluar aty rast?sisht, n? periferi t? Mitrovic?s ? ekzekuton vet? Shota, duke ? th?n?, se k?ta plumba jan? nga nj? shqiptare q? ? epen p?r shkak t? masakrave q? keni b?r? n? gra e f?mij? shqiptar, e sidomos p?r vrasjen e n?n?s Sherife q? e keni vrar me pes? an?tar? t? tjer?. Fjal?n e dh?n? Shota e mbajti dhe pas? aksionit ishte shum? m? e qet? dhe shum? m? e lumtur. P?r vepr?n e b?r? Azemi nuk e qortoi, ngase u niste nga nj? parim se “fituesit nuk qortohen”.  Kjo ishte Shota, nusja e maleve, heroina e kombit dhe nj? martire e popullit. Kjo nuse n? t? v?rtet jetoi pak? e shkurt, ama b?ri shum? p?r atdheun. Pak veta e jetuan jet?n n? mal e n? luft? si ajo. Shot? Galica sikur e parandjente nj? fund tragjik, prandaj edhe u angazhua shum? p?r lirin e popullit n? nj? mosh? t? njom?, at?her? kur shum? moshatare ardhm?rin? e shihnin sin j? mjegull?. Rinia e saj ishte e p?rjetshme, ngase edhe vdiq e re, kun j? rini t? t?r? ia fail malit, popullit dhe atdheut – Kosov?s e Shqip?ris? q? aq shum? ? deshi.