Xhafer Durmishi: Jusuf Gërvalla dhe Ndoc Gjetja

Jusuf Gërvalla dhe Ndoc Gjetja

Faqja poetike në gazetat e Jusuf Gërvallës

Nga Xhafer Durmishi

Ka disa persona të cilët duke shkruar për Jusuf Gërvallën, në mesin e veprave që Jusufin e kanë të padurueshëm për sistemin e atëhershëm të Jugosllavisë e të shovinizmit serbomadh e marrin edhe cilësin e tij si poet.

   

Në Kosovë Jusufi ka botuar tri përmbledhje me poezi: Fluturojnë e bien (1975), Kanjushë e verdhë (1978) dhe Shenjat e Shenjta (1979). Edhe pas arratisjes nga Kosova Jusufi vazhdon të shkruaj poezi, por në gazetat e tij apo të redaktuara nga ai nuk e boton asnjë poezi të vetme të shkruar nga ai. E vetmja poezi e Jusuf Gërvallës që është botuar në revistat luftarake të asaj kohe është poezia "SHQIPJA BËN EDHE PA GJËMË, I MJAFTON LAVDIA" e botuar në revistën "Liria", nr. 4-5, gusht 1981, faqe 23. Revistën "Liria" Jusufi e ka ndihmuar me të gjitha mënyrat por ai nuk ka qenë redaktor i kësaj reviste. Poezia e tij e lartpërmendur është zgjedhur nga Kadri Zeka.

 

   Skurpuloziteti e përpikmëria e përsosur Jusufin e ka penguar që t'a shfrytëzoj hapësirën e gazetave të tij për të botuar poezi personale. Për këtë arsye këndin poetik ua ka lënë të tjerëve. Në shtypin e tij Jusufi ka botuar poezi të Abdyl Latif Arnautit (Siri), Tahsin Saraçit (Turqi), Ulmar Qvickut (Suedi), Petraq Ristos, Çajupit, Hydajet Hysenit, Isamil Sylës e Ismail Kadaresë. Në gazetën 'Bashkimi' ka ndonjë poezi që nuk përmendet këtu. Por poeti të cilit Jusuf Gërvalla ia ka dhënë fjalën dhe hapësirën më të madhe është Ndoc Gjetja. Nga ky poet Jusufi ka botuar katër poezi. Poeti Ndoc Gjetja vdiq 7 qershor 2010. Në këtë rast zgjodhëm ta përkujtojmë poetin Ndoc Gjetja në të njejtën mënyrë ashtu siç ka bërë Jusuf Gërvalla para 30 vitesh.

 

Më kishin ardhur njerëzit

Para ca vitesh isha sëmurë

i kisha humbur ndjenjat fare

dhe tek krevati m'u duk sikur

më erdhi ajo, armikja e të gjallëve.

 

Në dhomën me heshtje të rëndë

lëvizte me çapa të pandjerë

sikur më tha: - Ngreu në këmbë!

Po të fal dhe kësaj herë.

 

Ajo priste që t'i thosha

por s'i thash: - Falemnderit!

Unë u ngrita se te koka

më kishin ardhur njerëzit.

 

Unë shtëpinë e kam te fjala "shok"

Më kanë ardhur kaq telegrame

"Lajmëro shëndetin"

nga shokë të largët pas tërmetit.

Me këta vargje desha t'u përgjigjem:

"Ju paça të gjithëve, falemnderit!"

 

Shtëpia u rrëzua, shumë gjëra u prishën

por nga kjo s'e pata vështirë

se unë prej kohësh e kisha hyrjen

te zemra juaj, njerëz të mirë.

 

Sa njerëz më erdhën tek çadra sot!

Prit e përcjell më kaloi gjithë dita,

unë shtëpinë e kam te fjala "Shok",

me themele në zemra e me çati prej drite.

 

Ja, rri e mendoj me vete sonte:

me shumë gjëra në jetë jam ngopur

por asnjë herër dashuria e shokëve

të më teprojë s'më ka ndodhur.

 

Se gjithçka në botë ka një madhësi,

mbushet me diçka dhe nuk nxë më tepër

por njeriu kur s'u mbushka me njeri

dhe universin  mund ta nxërë në zemër.

 

Gjyshit

Gjithë jetën e kaloi me një martinë hedhur krahut duke luftuar mal më mal kundër zaptuesve. Ka qenë 93 vjeç kur e rrëmbuyen armiqtë natën në kullë dhe s'i kthye më. Nuk dihet se ku e kanë vrarë dhe as kufomën nuk ia gjetë njeri.

                                                                                    Nga një gojëdhanë

 Jeta e gjyshit - një gojëdhanë

një gojëdhanë me tridhjetë fjalë

se fjalët e tjera i kanë rënë

rrokje-rrokje nga një këngë,

se s'është lehtë njëqind vjet

të trokasësh nëpër zemra,

të hysh në to dhe të bëhesh

fjalë që digjet nëpër breza.

 

Vallë ku mbin gjithato fjalë

që i patë folë kur ishte gjallë

se fjalët e gjyshave janë si farat

që çajnë plisin në pranverë,

nëpër zemra lëshojnë rrënjë,

ato mbijnë e nuk lënë

jetën kur të mbetet djerrë.

 

Në ato fjalë si thelbi në farë

është përkdhelja edhe puthja,

është martina edhe lahuta,

është Shqipëria me gjithë hallet

dhe ajo e bardhja bjeshkë

kokrra e misërit, Besa e Dhënë

më të shenjtë se zoti vetë.

 

More gjysh, Ulisi i Bjeshkëve!

Askërkund s'ta gjeta varrin,

gjithkah brodha vërri e më vërri,

pyeta hënën e s'mu përgjegj,

pyeta përrenjtë e nuk u ndalën,

pyeta diellin e tha: Nuk di!

 

Më në fund thash me vete:

Bjeshka e Namun me shtatë male

ngrihet sot mbi eshtra të gjyshit

Bjeshka e Namun me shtatë maja

që tallin e sfidojnë

piramidat e Egjyptit.

 

Si t'i shtyj shtresat e tokës,

si t'i shtyj shtresat e kohës

si t'i ngrej malet e Bjeshkës

të ta gjej thelbin e zemrës

se ty mali të ka marrë

të të hedh një tufë me fjalë

të të hedh një degëz ahu,

të të hedhë një hingëllim kali,

të të hedhë ca hala pishe,

të të sjellë një djep fëmije

të shohësh jetën si lëvizë

nëpër rrembat e Shqipërisë...

 

Qëkur vdiqe more gjysh

njëqind vjetë kan kaluar

e ti s'mundesh që ta dish

se sa shumë që ka ndryshuar

faqja e jetës dhe faqja e botës

po të ngjallesh tre dekika

tre dekika ta shikosh

nuk besoj se do ta njohësh.

 

Ngreu e shih fillin e lëmshit

që është lidhur nyje-nyje

në tavolinë të supershtetit,

në plitikën e të gjithë frajlive,

janë bërë një rrahja e puthja,

janë bërë një paqja e lufta,

janë bërë një tregu e miqësia,

janë bërë një burgu e liria,

janë bërë një gjoksi e shpina...

 

Të dhëmb syri dhe zemra

kur sheh bankat "Nëna e bija"

mbushë me letra që vlerësohen

shumë më tepër se burrëria,

shumë më tepër se atdheu

shumë më tepër se fytyra,

kur sheh urat që montohen

me gjymtyrë e kafka kombesh

ku kalojnë tanket e jankit

edhe trenat e Moskovit.

 

Për ta gjetur të vërtetën

duhet sot t'i kthesh përmbys

shtatëmijë male ngritë me letra

ngritur shkronjën përmbi shkronjë

dhe çdo fjalë ta thyesh si arrën

mos ka brenda varrin tonë.

 

Larg nga detet dhe kontinentet

nga sarajet e krajlive

vijnë ca zëra si përkdhelje,

vijnë ca zëra si gjëmime

Ç'janë sirenat e Uliksit

more gjysh përpara tyre?

 

Si gra të lëshueme propagandat

nëpër udhë të botës ecin

në buzëqeshje fshehin prangat,

fshehin thikën brenda fjalës.

Disa thonë: - Çaj përmes!

Disa thonë: - Bjeri anës!

 

Na u dashka t'i thuash vetes

ndizu flakë e digje trupin,

me kurriz s'fiton asgjë,

rënë në gjunjë të ha poshtrimi

të kafshon me dhëmbë prej qeni,

më mirë luftës jepja gjoksin

në llogore ta haj plumbi.

 

Krejt si njerëzit edhe kombet!

Nga kurrizi u vjen vdekja

rënë në gjunjë humbin veten

u zbret qyqja në thelb të zemrës

mbi shpinëkrrusjen vjen mandata,

më mirë flakë ta ndezin shtatin

dhe në dorë t'u shkrihet shpata.

 

Po shekullit tim e rrugës sime

në mos i shkofsha për midis

në mos vdeksha për këto vërrie

mos arritsha të bëhem gjysh!

 

Gjakun tim te udha e jetës

pika-pika e piftë dheu

gjithsaherë t'i thahet buza

gjithsaherë ta marrë etja

e iu bëftë shëndet e gëzim

u bëftë lule, gjesh e bar

u bëftë rrita e Shqipërisë,

zë fëmije ndër pelena!

Këto tri poezitë më lartë janë marrë nga "Lajmëtari i lirisë", nr.1, gusht 1980, faqe 15.

 

TE GRYKA E HONIT KU PREHEN ESHTRAT E AZEMIT

Iu afrova grykës së honit,

ia ngula sytë heshtjes, territ

dhe s'di pse zemrës brenda gjoksit

iu dha t'i thërrasë Azemit.

 

- A po më ndien, o Azem Galica? -

thirra ndoshta nj¨qind herë.

Një shqiponjë doli nga gryka,

me tërsëllimë u ngrit në qiell.

 

I thash vetes: Mos thirrë më!

Se Azem Galica doli.