Kulturë

Ferit Ramadani: Percaktimi i vlerave krijuese

E shtune, 02.01.2010, 06:42 PM

PERCAKTIMI I VLERAVE KRIJUESE

Nga Ferit RAMADANI

1. PERCAKTIMI I VLERAVE KRIJUESE

Janë krijuar dilema se si të përcaktohen krijuesit?!

Kështu si zhvillohet realiteti , ne mesin tone, i preferuar eshte ai krijues qe ka qenë në përputhshmeri me politikën dhe me sistemin. Kjo ka alarmuar deri ne nje shqetësim, shtresat më të ndergjegjësuara të popullit, dhe sot hapen horizonte debatuese. Për atë qe zhvillohet , a ka bazë të vërtetë të krijimit të qendrave që mund te merret me përgatitjen e gjeneratave. Me hapjen e mundësive per të krijuar vlera te verteta të personave të arsimuar që, prej tyre të pritet një sfide krijuese. Ndërsa, një analizë e mirëfilltë e krijimtarisë nxjerr ne shesh se ata që patë të hapura dyert e redaksive me shkarravinat e tyre te botuara si libra, mbahen gjalle dhe blerojnë me djallëzi edhe ne kete kohë të transformimit. Sepse, nje transformim i tillë, ma shume u shkon per shtati atyre bashibuzokëve te vetquajtur rrebelë, për të mbajtur mjegullimen me shpurdhjet krijuese.

Kështu siç ishim, nuk kishte mundesi të shenimit të një norme të lartë të arsimimit. Qendrat Universitare kishin kritere te tjera, prej ku, më lehtë dhe më shumë diplomoinin kinezët se sa te merrnin diploma shqiptaret. Ishte për tu habitur perse gjithe ajo tendosje e madhe e strukturave të Universitetit shtetror në Shkup, që me nje sjellje aq rigjide, per nje gjysme shekull, krijoj shterngesa te ndryshme. Por dihet një gje, se, në atë Universitet u regjistruan dhe kaluan gjithe UDB-ashet. Edhe pse, rekrute te tille kishte edhe ne Universitetin e Kosovës, ashtu si të perjetshmit studentë të sojit të Pelush Teneqeve qe pergjonin gjithe ditën levizjet e studentëve !

Shqiptaret, ma lehte diplomonin ne Slloveni dhe Kroaci, bile dhe ne Sërbi, se sa ne Maqedoni. Pët t'u punësuar asesi, pos Pelushave që pa kryer asgje u behej vend pine , ku merrnin rrogen, pa shkuar asnjehere ne pune , sepse kishin orarin e caktuar te pergjimeve!

Qendra universitare e kesaj republike , kishte krijuar shume strategji, qe kishin synim si te dalin me pengesën e zhvillimit të tyre. Kështu nga Akademia e shkencave te saj, u hartuan plane edhe ma ekstreme se sa Platforma e Vaso Çubrilloviqit… dhe Garashaninit. Si udheheqese, dhe si dirigjuese e zhvillimit ne republike, ajo gjithmon synoj te beje institucione te pastra maqedonase, të ngjyrosura me Pelusha ! Ashtu ishte edhe Nova Makedonija që e mbante dhe e perkthente Pelushin përse ai shkarraviste kot tema që ishin pordhe të ftohta!
Në Akademine e shkencave edhe sot nuk ka te punesuar shqiptar, pos nje shqipfolesi! E nesërmja, sigurisht do ta zbulojë edhe Akademik Pelushin aty edhe pse ai nuk e ka kryer normalen e abnormalëve, ndersa në fakultet eshte student i perjetshëm!Por dihet se në shoqatën e shkarravitësve shollodokë është i pazavendësuar!
Në Ohridsko leto, Pelushi merr pjesë , po në cilën cilësi, as Seida nuk e di! Ato manifestime mbahet dy jave, jepen per muzikë xhez, dhe po derdhen aq mjete sa nje Universitet shqiptare i Tetoves qe harxhon per nje vit !Pelushi se sa merr prej tyre , mund te kumtojnë Radushat!

Tek Mbremjet e poezise te quajtura Strushki Veceri, jane shpalle laureate te ndryshem nga gjithe shtetet e botes, nga Serbia shume here, ndersa nga Kosova nje, dhe asnje shqiptare nga Maqedonia . Pelush Teneqja shkon shumëjherë ! Cilin shpërblim ia ka caktuar Todor Çollakoski e di Fatka , ajo sy qiqrra e jurive të Bilbilave këndojnë e pëllumbeshat shtërzojnë !
Këto shembuj eklatantë kanë një nevojë te analizes, per te ndricuar rrethanat perse ishin te tilla. Dhe, po ato rrethana perse ndikonin aq barbarisht ne rrudhjen e mundesive zhvillimore te krijuesëve, te cilet, duke mos pasur asnjefare mundesie per te krijuar, ngecnin te shpeshten edhe nëper pengesat e procedurave te perndjekjeve, apo te burgjeve. I përjashtojmë këto vitet e vjedhjes së Pelush Teneqes, që në emër të shoqatës boton libra te personave që një varg nuk e kanë bërë vetë. Me kohën do t'ia zbardhim të gjitha!

Pra, si mund te arrinin krijuesit të nxierrinin ne drite veprat letrare, kur per punen e tyre asnje mundesi e pageses nuk behej.

Po te bejme krahasime , krijimtaria e maqedonasve, gjithmone ka qene ne perkujdesje, po si krijimtaria e Pelush Teneqeve. Ndersa krijuesit shqiptare te anatemuar. Ka pasur te tille qe ne bashkepunim me sistemin, apo ne sherbim te policise letrare, nxorren ne drite veprat e tyre qe ishin te mbushura me perkushtime per Titon, vetëqeverisjen dhe deklamime te ndryshme qe i shkonin pershtati pamfletit qe e kerkonin komitetet ! Por ata heshtin! Dhe per heshtjen që bëjnë ndoshta janë penguar. Pelush Teneqja, akoma derdellin se është rrebel!

Kjo ndodhi edhe neper botimet e librave shkollore, ku emrat e fshatrave, toponimet,...,pastaj, historia, gjeografia, po edhe letersia, mbusheshin me falsifikime. Bie fjala, nxenesi mund te mesonte per Jovanoviç Zmaj, por jo per Naimin. Nxenesi mund te mesonte per Goce Delcev, por jo per Emin Durakun, apo heronj te tjerë !Nxënësi lexonte shkarravinat e Pelush Teneqes, pa ditur se ka poetë shqiptar, që nuk janë Pelusha! Nxenesi mesonte se iliret jane barbarë, dhe se sllavet e jugut kishin arritur ketu te sjellin civilizimin! Nxenesi degjonte perbuzje per fene Islame, ndersa luftat e kryqezatave ishin shpetimtare te civilizimit! Bile, sipas Pelush Teneqes, nxënësi mësonte se Minqeja me Patllake eshte liridashës, edhe pse ai rrasi bashkëfshatarët ne burgje, dhe me Ramazanin , dhe Beshirin , ndihmuan gjithë Ballistëve t'u priten kokat, si Mefailit ! Nxënësi mësonte se shqiptarët ne gjeografine e mbiemrit kane shtesa Oski, dhe per to kishte dhanë kontributin e madh vllau i Pelush Teneqes i perkrahur nga Dushani!

Gjithe keto reflekse te synimeve per te krijuar nje pamundesi krijuese, e detyruan krijuesin e vertete, qe me pak vellim te veprave, te krijonte nje domethenie te madhe. Po te shikohet Pirgu i lartë, per nga vellimi, eshte nje roman shume i vogel, por ka nje prurje te fuqishme artistike. Por, per Teki Dervishin, autorin e saj, kurre nuk u mendua per nje shperblim.Sepse, shperblimet i takonin shkarravinës Varrimi i sorrave të Pelush Teneqes. Sepse, ai sorra na quante Ballistet. Dhe per to kishte marre pjese ne ate makabritet Minqe Patllakja!
Po ashtu, njeri nder poetet markant , Abdulazis Islami, në vend qe te shperblehej, ai u ndalua, dhe iu dogjën veprat e krijuara. Nuk do te flasim per krijuesit qe dhan vepra te krijuara nga burgjet. Edhepse ne ato rrethana te nje pamundesie, ata serish arriten te gjejne kohe, te ruajne me kujdes shkrimet e shkruara neper letra te ndryshme, dhe pastaj, pas daljes nga burgjet, te krijojne veprat, si Avni Elmazi me librin Idrizova shtepia e ferrit, apo Shaban Xheladini , shumë herë i burgosur shume vjecare . Këta nuk vinin në shprehje, se në Manifestimin tadicional Ditët e Naimit , në Tetovë, flakej me inatë Abdul Azis Islami, te shperblehet Pelush Teneqja me shkarravinën Vjellja e zorrve ! Dhe hidherohej i ziu perse nuk nominohet me atfarë filloksere hskarravinë!

Prej kesaj hallakame, ne preiudhen e krijuesve jane hapur kaptina te reja. Per ato, kritika letrare duhet te beje çka mos, qe t’ua jape edhe vendin qe e meritojnë . Sepse, ndryshe krijohej nje krijues qe pa e perfunduar krijimin e merrte honorarin, ndersa tjeri, per botimin me mundim te vepres se tij, ndodhete te hyjë burgjeve. Prandaj, edhe per nga aspekti i trajtimit te veprave, edhe per nga niveli i tyre, edhe per nga vlerat qe sjellin, eshte mire, qe per kriuesit te perpilohet nje prezentim antologjik, ku pos autobiografise , do te mund te paraqitej nje pjese e vepres se autorit, por e dhe vlersimi per vepren. Do te jete nje sihariq, dhe nje pune plotesuese, qe te perfaqesoje nje pjese te krijueseve te anatemuar. Edhepse Pelush Teneqja turret të dalë me Antologji që do ta promovojë nën Rrap, sepse, po ai Rrapi ia harxhoj gjithe pasurinë te cilën e quan çiflig. Dhe tani çifligari që harxhoj dhe mirasin e Sefadinit dhe te Demires, ka mbetur një bjerrakohëm pa brekë në prapanicë. E Seida, rreshk lekurën vetë në bregliqen...!

(Vota: 5 . Mesatare: 5/5)